Linux işletim sisteminin komutları , ipuçları
1 sayfadaki 1 sayfası
Linux işletim sisteminin komutları , ipuçları
tarafından Admin Çarş. Mayıs 14 2008, 08:06
# Root kullanıcı için
$ Diğer kullanıcılar için
Dosya ve Dizin İşlemleri
rm - Silme işlemi
$ rm –i readme (kontrollü silme – y tuşuna basmadan silmeyecektir)
rm: remove ‘readmee’? Y
Eğer dosya ismi – ile başlıyorsa rm – dediğiniz zaman parametre sanacak ve hata verecektir.
$ rm -- -dosya
Bir dizin boş iken rmdir komutu ile silinebilir, eğer boş değilse rm
komutunu –r parametresiyle kullanıp dizini silebilirsiniz. –f
parametresi ile de kullanıcının onayını almadan hemen silecektir.
$ rm –rf dizinismi
$rm * dizin içindeki tüm dosyaları silecektir.
mv - taşıma için
mv yazi.txt /temp – yazi.txt dosyasını /temp dizinine taşır.
mv yazi.txt yazi.conf – yazi.txt dosyasini yazi.conf olarak değiştirir.
cp - kopyalama yapmak için
cp yazi.txt /temp – temp içine kopyalar
cp –R /home/burhan /burhan – alt dizinlerle beraber kopyalar
$ cp *[abc] /tmp - a, b,c ile biten tüm dosyaları /tmp dizinine kopyala.
less - En kısa yoldan dosyanın içeriğini görme.
$ less dosya ismi
cat - Man türü bir program.
man - Programlar hakkında geniş yardım verir.
$ man ls
ls - Listeleme için
ls –a - Gizli dosyalarıda gösterir.
ls –al - Dosyaları öznitelikleriyle beraber verir.
pwd - Bulunduğunuz dizini gösterir.
mkdir - Dizin oluşturma
rmdir - Dizin silme
find - Bulma
$ find . –name “*.txtt” –print – txt uzantılı dosyaları bul.
cd ~ - Ev dizinine gider.
Dosya izin bilgilerini görmek için ls -l komutu kullanılır.
-rwx r-x r-x 2 burhan burhan 182 Feb 12 03:58 deneme
rwx - Kullanıcı okuyabilir, yazabilir, çalıştırabilir.
r-x - Grup okuyabilir, çalıştırabilir fakat yazamaz.
r-x - Diğerleri " " "
burhan : Dosyanın sahibi u = users r = Read
burhan : Dosyanın grubu q = group w = Write
182 : Dosyanın boyutu o = others x = Executable
$chmod - Kullanıcı izinlerini düzenlemek için kullanılır.
$chmod u+x deneme - Dosyanın sahibi çalıştırabilir.
$chmod o+r deneme - Diğerleri okuyabilir.
$chmod q-w deneme - Grup yazamaz.
$chmod 755 deneme
400 - sahibi okur
200 - sahibi yazar
100 - sahibi çalıştırır.
40 - grubu okur
20 - grubu yazar
10 - grubu çalıştırır.
4 - diğerleri okur
2 - diğerleri yazar
1 - diğerleri çalıştırır.
#chown burhan deneme - deneme dosyasının sahibi burhan.
#chgrp ersoy deneme - deneme dosyasının grubu ersoy
#chown burhan.ersoy deneme - grubu ersoy sahibi burhan.
Diğer Dosya Sistemlerinin Kullanımı
Bir dosya sistemini kullanmak için boş bir dizin altına bağlanması gerekir. Bu işi mount komutu yapar.
#mount -t [tip] [aygıt] [nereye bağlanacak]
Dosya Sistemleri
affs - Amiga dosya sistemi.
Extfs - Extended file ssystem
ext2fs - Linux ext2 dosya sistemi.
Hpfs - OS/2 dosya sistemi (salt oku)
iso9660 - Cdrom dosya sistemi (salt oku)
msdos - DOS dosya sistemi.
Nfs - Sun tafarından geliştirilin network fat system
smbfs - SMB (session message block) dosya sistemi.
Ufs - Digital Unix dosya sistemi.
Vfat - Windows dosya sistemi.
Ntfs - Windows dosya sistemi (salt oku)
#mount -t iso9660 /dev/cdrom /mnt/cdrom
#mount -t vfat /dev/fd0 /mnt/disket
Dikkat etmemiz gereken husus bağlama yapacağımız dizinin muhakkak var olmasıdır. (/mnt/disket)
#umount /mnt/disk - Dosya sistemini sistemden çıkarma
#eject - Cd 'yi çıkarma
#mount /dev/cdrom - Cd-Rom ‘u bağlama. (dev dizini ileride anlatılmıştır)
Mount Komutu Seçenekleri
/etc/fstab dosyasında, genellikle her zaman kullanılan "default"
parametresi yanına ekleyebileceğiniz ve mount komutu tarafından
kullanılan seçenekler aşağıda verilmiştir.
user - Kullanıcıların bu dosya sistemini bağlamalarını sağlar.
noauto - Sistem açılışında otomatik bağlama yapılmaz.
auto - Sistem açılışında otomatik bağlama yapar.
rw - Aygıtı oku-yaz kipinde bağlar.
ro - Aygıtı salt oku kipinde bağlar.
noexec - Aygıt üzerindeki dosyalar çalıştırılmasın.
exec - Aygıt üzerindeki dosyalar çalıştırılsın.
Dosya Sistemi Desteğinin Eklenmesi
Çekirdek tarafından hangi dosya sistemlerinin desteklendiği /proc/filesystems dosyasından öğrenilebilir.
$cat /proc/filesystems
Yeni bir dosya sistemi eklemek için, dosya sisteminin adını ya da
karşılık gelen modülün hangi dizinde olduğunu öğrenmek gerekiyor.
Red-Hat linux 'da tüm modüller /lib/modules/2.2.14 dizini altında yer
alır.
Püf : Eğer çekirdek sürümü 2.2.14 ise yani ortadaki rakam çift ise bu
çekirdek tam sürüm ve denenmiş demektir. Eğer tek ise çekirdek henüz
beta aşamasında demektir.
Bu dizine geçip dır çekelim.
$ls
block fs misc net scsi
cdrom ipv4 modules.dep pcmcia
Sırasıyla bunları inceleyelim.
block - Blok aygıtlara (raid sistemler gibi) ilişkin modüller.
cdrom - Değişik tipteki CD sürücü modelleri
fs - Dosya sistemi modülleri (isofs, smbfs modülleri)
misc - Çeşitli tipteki modüller (ses kartı, yazıcı modülleri)
net - Ağ modülleri (ethernet kartı, PPP desteği)
pcmcia - PCMCIA kartları modülleri
scsi - SCSI aygıt modülleri
Bizim işimize yarayacak modüller fs dizini altındadır. Örnek olarak sysv desteğini çekirdeğe gömelim.
#insmod fs/sysv.o
Sabit diskinizde bir Windows bölümü varsa, hangi modülü kullanmanız gerektiğini belirtmelisiniz.
#mount /dev/hda3 /mnt -t vfat
burada dosya sistemi fat32 oldu. şimdi birde fat16 'ya göre bağlayalım.
#mount /dev/hda3 /mnt -msdos
Eğer kurarken bağlama yapmadıysanız bu işlemi her defasında yapmak
zorunda kalırsınız. Bunun içi /etc/fstab dosyası içine bağlama komutunu
yazın.
Dosya Sistemi Oluşturulması ve Denetlenmesi
Bazen MS-DOS altından oluşturulamayan dosya sistemlerini (ext2) gibi
oluşturmak gerekebilir. Bu işi Red-Hat Linux 'da"mkfs" ile yapıyoruz.
#mkfs.ext2 /dev/hdb4
#mkfs.ext2 /dev/fd0 1440
# mkfs.vfat /dev/hdc1
Herhangi bir sebepten dolayı diskte bozulma ve veri kaybını en aza
indirmek için de yazılımlar vardır. fsck ile ext2 formatlı alanlar
kontrol edilebilir. Eğer diskte bir sorun olduğunu düşünüyorsanız fsck
imdadınıza yetişir.
#fsck /dev/hda2
bu işlemi yapmadan önce bölümü root dosya sisteminden ayırın ve kontrol
işleminden sonra bilgisayarı kapatıp tekrar açın. debugfs programı,
dosya sistemi parametrelerini kontrol etmek için kullanılır. Disk
üzerinde doğrudan erişim yaptığı için dikkatli olmalısınız. Bazı
silinmiş dosyalar debugfs ile kurtarılabilir.
Sembolik Bağlantılar
Bazı durumlarda, bir dosyanın oluşturulup bu dosyanın başka bir dosyayı
işaret etmesi istenebilir. Genellikle sistem yöneticileri tarafından
kullanılan sembolik bağlantı yardımıyla bir dosya veya dizin, bunlara
karşılık gelen başka bir dosya veya dizin olarak gösterilir.
#ln -s /usr/src/linux linux
Bu işlemden sonra kullanıcının /usr/src/linux dizinine geçmesi için cd linux yazması yeterlidir.
Sabit Bağlantılar
Eğer -s parametresini kullanmazsanız ln komutu iki dosya arasında sabit bağlatı (harddisk link) koyacaktır.
# ln /etc/group /etc/group2
/etc/group dosyası üzerinde yapılacak tüm değişiklikler /etc/group2
dosyasına da anında yansıtılır. /etc/group dosyası yanlışlıkla
silinirse hemen diğer dosya kullanılır. Sabit bağlantıları sistem
yöneticileri genelde önemli sistem dosyalarının (/etc/pwd, /etc/shadow
v.b.) bir kopyasını tutmak için kullanır.
Dosya Arşivleme ve Sıkıştırma
Dosya Arşivleme
tar (tape archive) programı, bir veya birden fazla dosyayı tek bir arşiv haline sokar.
$ tar -cf arşiv.tar /tmp
Bu komut, -c (create archive) parametresi yardımıyla /tmp dizini
altındaki herşeyi paketleyip arşiv.tar isimli dosyaya yollar. -f
parametresi hangi dosyaya yazılacağını belirtir. Dosyayı tekrar açmak
isterseniz :
$ tar -xf arşiv.tar
r parametresiyle de daha önce yazılmış arşiv dosyasına dosya eklemede kullanırsınız.
$ tar -rf arşiv.tar ekleme.txt
Dosyanın içeriğini görmek için ise t parametresi kullanılır.
$ tar -tf arşiv.tar
Hangi dosyaların açıldığını ekranda görebilmek için -v parametresini kullanın:
tar -xvf arşiv.tar /tmp
diskete kaydetmek için ise;
tar -cf /dev/fd0 tmp/
tmp dizini altındakileri diskete kaydeder. Açmak için ise ;
tar -xf /dev/fd0
Dosya Sıkıştırma ve Açma
Dosya sıkıştırma amacıyla iki yazılım vardır. Gzip ve compress
Gzip
$gzip burhan
gzip ile sıkıştırılmış dosyaların uzantısı .gz olur. Bunları açmak için gunzip kullanılır.
$ gunzip burhan.gz
Compress
$compress burhan
açmak için ise
$ uncompress burhan.z
#file
Bu komut ile dosyanın nerede hazırlandığını bulabilirsiniz.
#file burhan.gz
tmp.tgx : gzip compressed data - deflate method, last modified;
os : Unix
Bzip2
$bzip2 burhan
açmak için ise
$ bunzip2 burhan.bz2
Dosya Türleri
Eğer linux 'ta yeniyseniz ki buraya kadar geldiyseniz artık yeni
sayılmazsınız ortalıkta pek çok dosya sonekiyle karşılaşacaksınız.
Aşağıda bunların bir kısmının bir listesi var.
Son Ek Açıklama İlgili Program
.Z Sıkıştırılmış dosya Compress, uncompress
.tar Arşivlenmiş dosya tar
.gz Sıkıştırılmış dosya gzip, gunzip
.bz2 Sıkıştırılmış dosya bzip, bunzip
.tgz Sıkıştırılmış ve arşivlenmiş dosya tar
.ps Post Script dosyası ghostview, xpdf
.au Ses dosyası xmixer
.xpm Resim dosyası ee
.png Resim dosyası ee
.rpm RPM dosyası rpm
$ Diğer kullanıcılar için
Dosya ve Dizin İşlemleri
rm - Silme işlemi
$ rm –i readme (kontrollü silme – y tuşuna basmadan silmeyecektir)
rm: remove ‘readmee’? Y
Eğer dosya ismi – ile başlıyorsa rm – dediğiniz zaman parametre sanacak ve hata verecektir.
$ rm -- -dosya
Bir dizin boş iken rmdir komutu ile silinebilir, eğer boş değilse rm
komutunu –r parametresiyle kullanıp dizini silebilirsiniz. –f
parametresi ile de kullanıcının onayını almadan hemen silecektir.
$ rm –rf dizinismi
$rm * dizin içindeki tüm dosyaları silecektir.
mv - taşıma için
mv yazi.txt /temp – yazi.txt dosyasını /temp dizinine taşır.
mv yazi.txt yazi.conf – yazi.txt dosyasini yazi.conf olarak değiştirir.
cp - kopyalama yapmak için
cp yazi.txt /temp – temp içine kopyalar
cp –R /home/burhan /burhan – alt dizinlerle beraber kopyalar
$ cp *[abc] /tmp - a, b,c ile biten tüm dosyaları /tmp dizinine kopyala.
less - En kısa yoldan dosyanın içeriğini görme.
$ less dosya ismi
cat - Man türü bir program.
man - Programlar hakkında geniş yardım verir.
$ man ls
ls - Listeleme için
ls –a - Gizli dosyalarıda gösterir.
ls –al - Dosyaları öznitelikleriyle beraber verir.
pwd - Bulunduğunuz dizini gösterir.
mkdir - Dizin oluşturma
rmdir - Dizin silme
find - Bulma
$ find . –name “*.txtt” –print – txt uzantılı dosyaları bul.
cd ~ - Ev dizinine gider.
Dosya izin bilgilerini görmek için ls -l komutu kullanılır.
-rwx r-x r-x 2 burhan burhan 182 Feb 12 03:58 deneme
rwx - Kullanıcı okuyabilir, yazabilir, çalıştırabilir.
r-x - Grup okuyabilir, çalıştırabilir fakat yazamaz.
r-x - Diğerleri " " "
burhan : Dosyanın sahibi u = users r = Read
burhan : Dosyanın grubu q = group w = Write
182 : Dosyanın boyutu o = others x = Executable
$chmod - Kullanıcı izinlerini düzenlemek için kullanılır.
$chmod u+x deneme - Dosyanın sahibi çalıştırabilir.
$chmod o+r deneme - Diğerleri okuyabilir.
$chmod q-w deneme - Grup yazamaz.
$chmod 755 deneme
400 - sahibi okur
200 - sahibi yazar
100 - sahibi çalıştırır.
40 - grubu okur
20 - grubu yazar
10 - grubu çalıştırır.
4 - diğerleri okur
2 - diğerleri yazar
1 - diğerleri çalıştırır.
#chown burhan deneme - deneme dosyasının sahibi burhan.
#chgrp ersoy deneme - deneme dosyasının grubu ersoy
#chown burhan.ersoy deneme - grubu ersoy sahibi burhan.
Diğer Dosya Sistemlerinin Kullanımı
Bir dosya sistemini kullanmak için boş bir dizin altına bağlanması gerekir. Bu işi mount komutu yapar.
#mount -t [tip] [aygıt] [nereye bağlanacak]
Dosya Sistemleri
affs - Amiga dosya sistemi.
Extfs - Extended file ssystem
ext2fs - Linux ext2 dosya sistemi.
Hpfs - OS/2 dosya sistemi (salt oku)
iso9660 - Cdrom dosya sistemi (salt oku)
msdos - DOS dosya sistemi.
Nfs - Sun tafarından geliştirilin network fat system
smbfs - SMB (session message block) dosya sistemi.
Ufs - Digital Unix dosya sistemi.
Vfat - Windows dosya sistemi.
Ntfs - Windows dosya sistemi (salt oku)
#mount -t iso9660 /dev/cdrom /mnt/cdrom
#mount -t vfat /dev/fd0 /mnt/disket
Dikkat etmemiz gereken husus bağlama yapacağımız dizinin muhakkak var olmasıdır. (/mnt/disket)
#umount /mnt/disk - Dosya sistemini sistemden çıkarma
#eject - Cd 'yi çıkarma
#mount /dev/cdrom - Cd-Rom ‘u bağlama. (dev dizini ileride anlatılmıştır)
Mount Komutu Seçenekleri
/etc/fstab dosyasında, genellikle her zaman kullanılan "default"
parametresi yanına ekleyebileceğiniz ve mount komutu tarafından
kullanılan seçenekler aşağıda verilmiştir.
user - Kullanıcıların bu dosya sistemini bağlamalarını sağlar.
noauto - Sistem açılışında otomatik bağlama yapılmaz.
auto - Sistem açılışında otomatik bağlama yapar.
rw - Aygıtı oku-yaz kipinde bağlar.
ro - Aygıtı salt oku kipinde bağlar.
noexec - Aygıt üzerindeki dosyalar çalıştırılmasın.
exec - Aygıt üzerindeki dosyalar çalıştırılsın.
Dosya Sistemi Desteğinin Eklenmesi
Çekirdek tarafından hangi dosya sistemlerinin desteklendiği /proc/filesystems dosyasından öğrenilebilir.
$cat /proc/filesystems
Yeni bir dosya sistemi eklemek için, dosya sisteminin adını ya da
karşılık gelen modülün hangi dizinde olduğunu öğrenmek gerekiyor.
Red-Hat linux 'da tüm modüller /lib/modules/2.2.14 dizini altında yer
alır.
Püf : Eğer çekirdek sürümü 2.2.14 ise yani ortadaki rakam çift ise bu
çekirdek tam sürüm ve denenmiş demektir. Eğer tek ise çekirdek henüz
beta aşamasında demektir.
Bu dizine geçip dır çekelim.
$ls
block fs misc net scsi
cdrom ipv4 modules.dep pcmcia
Sırasıyla bunları inceleyelim.
block - Blok aygıtlara (raid sistemler gibi) ilişkin modüller.
cdrom - Değişik tipteki CD sürücü modelleri
fs - Dosya sistemi modülleri (isofs, smbfs modülleri)
misc - Çeşitli tipteki modüller (ses kartı, yazıcı modülleri)
net - Ağ modülleri (ethernet kartı, PPP desteği)
pcmcia - PCMCIA kartları modülleri
scsi - SCSI aygıt modülleri
Bizim işimize yarayacak modüller fs dizini altındadır. Örnek olarak sysv desteğini çekirdeğe gömelim.
#insmod fs/sysv.o
Sabit diskinizde bir Windows bölümü varsa, hangi modülü kullanmanız gerektiğini belirtmelisiniz.
#mount /dev/hda3 /mnt -t vfat
burada dosya sistemi fat32 oldu. şimdi birde fat16 'ya göre bağlayalım.
#mount /dev/hda3 /mnt -msdos
Eğer kurarken bağlama yapmadıysanız bu işlemi her defasında yapmak
zorunda kalırsınız. Bunun içi /etc/fstab dosyası içine bağlama komutunu
yazın.
Dosya Sistemi Oluşturulması ve Denetlenmesi
Bazen MS-DOS altından oluşturulamayan dosya sistemlerini (ext2) gibi
oluşturmak gerekebilir. Bu işi Red-Hat Linux 'da"mkfs" ile yapıyoruz.
#mkfs.ext2 /dev/hdb4
#mkfs.ext2 /dev/fd0 1440
# mkfs.vfat /dev/hdc1
Herhangi bir sebepten dolayı diskte bozulma ve veri kaybını en aza
indirmek için de yazılımlar vardır. fsck ile ext2 formatlı alanlar
kontrol edilebilir. Eğer diskte bir sorun olduğunu düşünüyorsanız fsck
imdadınıza yetişir.
#fsck /dev/hda2
bu işlemi yapmadan önce bölümü root dosya sisteminden ayırın ve kontrol
işleminden sonra bilgisayarı kapatıp tekrar açın. debugfs programı,
dosya sistemi parametrelerini kontrol etmek için kullanılır. Disk
üzerinde doğrudan erişim yaptığı için dikkatli olmalısınız. Bazı
silinmiş dosyalar debugfs ile kurtarılabilir.
Sembolik Bağlantılar
Bazı durumlarda, bir dosyanın oluşturulup bu dosyanın başka bir dosyayı
işaret etmesi istenebilir. Genellikle sistem yöneticileri tarafından
kullanılan sembolik bağlantı yardımıyla bir dosya veya dizin, bunlara
karşılık gelen başka bir dosya veya dizin olarak gösterilir.
#ln -s /usr/src/linux linux
Bu işlemden sonra kullanıcının /usr/src/linux dizinine geçmesi için cd linux yazması yeterlidir.
Sabit Bağlantılar
Eğer -s parametresini kullanmazsanız ln komutu iki dosya arasında sabit bağlatı (harddisk link) koyacaktır.
# ln /etc/group /etc/group2
/etc/group dosyası üzerinde yapılacak tüm değişiklikler /etc/group2
dosyasına da anında yansıtılır. /etc/group dosyası yanlışlıkla
silinirse hemen diğer dosya kullanılır. Sabit bağlantıları sistem
yöneticileri genelde önemli sistem dosyalarının (/etc/pwd, /etc/shadow
v.b.) bir kopyasını tutmak için kullanır.
Dosya Arşivleme ve Sıkıştırma
Dosya Arşivleme
tar (tape archive) programı, bir veya birden fazla dosyayı tek bir arşiv haline sokar.
$ tar -cf arşiv.tar /tmp
Bu komut, -c (create archive) parametresi yardımıyla /tmp dizini
altındaki herşeyi paketleyip arşiv.tar isimli dosyaya yollar. -f
parametresi hangi dosyaya yazılacağını belirtir. Dosyayı tekrar açmak
isterseniz :
$ tar -xf arşiv.tar
r parametresiyle de daha önce yazılmış arşiv dosyasına dosya eklemede kullanırsınız.
$ tar -rf arşiv.tar ekleme.txt
Dosyanın içeriğini görmek için ise t parametresi kullanılır.
$ tar -tf arşiv.tar
Hangi dosyaların açıldığını ekranda görebilmek için -v parametresini kullanın:
tar -xvf arşiv.tar /tmp
diskete kaydetmek için ise;
tar -cf /dev/fd0 tmp/
tmp dizini altındakileri diskete kaydeder. Açmak için ise ;
tar -xf /dev/fd0
Dosya Sıkıştırma ve Açma
Dosya sıkıştırma amacıyla iki yazılım vardır. Gzip ve compress
Gzip
$gzip burhan
gzip ile sıkıştırılmış dosyaların uzantısı .gz olur. Bunları açmak için gunzip kullanılır.
$ gunzip burhan.gz
Compress
$compress burhan
açmak için ise
$ uncompress burhan.z
#file
Bu komut ile dosyanın nerede hazırlandığını bulabilirsiniz.
#file burhan.gz
tmp.tgx : gzip compressed data - deflate method, last modified;
os : Unix
Bzip2
$bzip2 burhan
açmak için ise
$ bunzip2 burhan.bz2
Dosya Türleri
Eğer linux 'ta yeniyseniz ki buraya kadar geldiyseniz artık yeni
sayılmazsınız ortalıkta pek çok dosya sonekiyle karşılaşacaksınız.
Aşağıda bunların bir kısmının bir listesi var.
Son Ek Açıklama İlgili Program
.Z Sıkıştırılmış dosya Compress, uncompress
.tar Arşivlenmiş dosya tar
.gz Sıkıştırılmış dosya gzip, gunzip
.bz2 Sıkıştırılmış dosya bzip, bunzip
.tgz Sıkıştırılmış ve arşivlenmiş dosya tar
.ps Post Script dosyası ghostview, xpdf
.au Ses dosyası xmixer
.xpm Resim dosyası ee
.png Resim dosyası ee
.rpm RPM dosyası rpm
Admin- site yöneticisi
-
Mesaj Sayısı : 846
Nerden : adana
İş/Hobiler : internet
Üye Puanı : 4
Forum Puanı : 116143
Kayıt tarihi : 23/03/08 -
Geri: Linux işletim sisteminin komutları , ipuçları
tarafından Admin Çarş. Mayıs 14 2008, 08:06
Birlikte Kullanım
FTP adreslerinde Linux için yer alan yazılımlar genellikle tar ve gzip,
nadiren de tar ve compress ile sıkıştırılıp arşivlenerek saklanırlar.
Çünkü tar komutu tek başına arşivi sıkıştırmaz, bu işlem için gzip veya
compress kullanılır. Bunların açılabilmesi için tar komutu ve bir kaç
parametre yeterli olur.
$ls
netscape-4.5.linux-elf.tar.gz
tar ile arşivlenmiş ardından gzip ile sıkıştırılmış. Tek adımda bu iki
dosyayı açmak için tar dosyasına x ve f parametrelerinin dışında z
parametresini de ekleyin:
$tar -zxf netscape-4.5.linux-elf.tar.gz
Eğer dosya sıkıştırılırken compress komutu kullanılmılsa z yerine Z parametresini kullanın.
Benzer şekilde, bir dosyayı aynı anda hem tar ile arşivlemek, hem de
sıkıştırmak istersek c ve f parametreleri dışında compress için Z, gzip
ile z parametrelerini girmek yeterlidir. Aşağıda sırayla burhan
dizininin önce tar ve gzip ile, ardında tar ve compress ile
arşivlenmesi görülüyor.
$ls
burhan/
$tar -zcf burhan.tgz burhan/
$tar -Zcf burhan.tar.z burhan/
Yukardaki işlemler, KDE ile birlikte gelen karchive programı yardımıyla da grafik arayüzde kolayca yapılabilir
Aşağıdaki örnekte Xwindow ortamında kullanıcı tar komutuyla bir kaç çalışma yapıyor.
1. Önce bulunduğu dizinde neler olduğuna bakıyor. ls
2. Ardından setup.tgz dosyasını görüyor ve içinde ne olduğunu merak ediyor. (tar -ztvf setup.tgz)
3. Sonra da, işine yarayacak bazı dosyalar bulmuş olacak ki arşivi açıyor. (tar -zxvf setup.tgz)
Dizin Tarama
Linux işletim sistemini ilk kurduğunuzda, yüzlerce dizin altında
binlerce dosyanız olacaktır. find komutu, bu dosyaların arasında tarama
yapamabilmek için geliştirilmiştir. Bu komutla sadece dosya isimlerine
değil, dosyanın sahibi, erişim hakları, son erişim tarihi gibi verilere
de ulaşmak mümkündür. find komutunun en çok kullanım şekli şöyledir:
find -name
dizin ismi yerine taranacak olan dosyanın bulunduğu dizin ismi yazılır.
-name parametresinden sonra ise aranan dosyanın ismini girin. Burada
"*" ve "?" gibi joker karakterlerde kullanabilirsiniz.
$find . -name "*.html" - html uzantılı dosyaları bulur.
$find /home/burhan -name "screen" - /home/burhan dizininden itibaren screen isimli dosyayı arar.
$find /usr/ -name "linux" type d - linux dizinin arar.
#find /usr/bin -atime +100 -print - /usr/bin dizini altında, son 10 gün içinde ulaşılan dosyaların listesini verir.
#find /usr/src -size +500k -print - /usr/src altında yer alan ve büyüklüğü 500Kb 'tan büyük olan tüm dosyaları listeler.
#find / -name "core" -exec rm '{}' \; - core adlı tüm dosyaları bulup siler.
find komutuna alternatif olan locate komutu ile dosyalar çok kısa bir
sürede taranabilir. Sistem, her sabah belirli bir saatte sistemdeki tüm
dosya ve dizin isimlerini bir veritabanına yükler. Daha sonra bu
dosyada yer alan belirli bir dosya veya dizin adı locate ile
taranabilir.
#locate pico
mtools MSDOS Arabirimi
Linux altında Ms-Dos formatlı disketlere ulaşmayı kolaylaştıran paketin
ismi mtools olarak bilinir. Paketle birlikte gelen çeşitli yardımcı
programlar sayesinde MS-DOS formatlı diskette yer alan dosyalar
listelenebilir, silinebilir, disket formatlanabilir, disketin kimliği
değiştirilebilir ve bir çok işlem yapılabilir.
mdir : disketin içeriğini görüntüler.
mcopy : Bir dosyayı Linux 'tan diskete, disketten Linux 'a aktarır.
#mcopy a:/autoexec.bat
mdel : DOS dosyasını siler.
mformat : Disketi formatlar.
mmd : Disket üzerinde dizin oluşturur.
Not : mtools ile birlikte gelen komutları kullanabilmek için disketin, mount olmamamsı gerekiyor.
mc : Eski dos kullanıcıları için nc benzeri kullanışlı bir dosya yönetim programı. (Midnight Commander)
Metin Düzenleyiciler
$pico
Çok geniş bir kesim tarafından kullanılan kolay kullanımlı bir metin düzenleyicidir.
- Dosya açmak - Ctrl+R
- Kaydetmek için - Ctrl+O
- Satır sonu - Ctrol+E
- Satır başı - Ctrl+A
- Satırı sil - Ctrl+K
- Arama yap - Ctrl+W
- Picodan çık - Ctrl+X
- Yardım - Ctrl+G
joe ve xjed
Bunlar da popüler metin düzenleyici programlarındandır.
LINUX SİSTEM YÖNETİMİ
Bu bölümde,
Yetkili kullanıcı ve sistem yöneticisi tanımı yapılacak. (yani bizler)
Çeşitli kullanıcı işlemlerinden (hesap açmak, silmek v.b.) bahsedilecek.
Sistemin yedeklenmesi ve güncellemesinde dikkat edilmesi gereken noktalar belirtilecek.
Sistem açılış dosyaları gösterilecek ve Linux dosya sistemi yapısı ve standardı hakkında bilgi verilecektir.
İşletim sistemi bakım isteyen bir araçtır. Yapılacak küçük bir hata
zaten değerli olan zamanın boşa gitmesine neden olabilir. Linux 'a
sorumluluk sahibi sistem yöneticisi tarafından açık tutulduğu süre
içinde verimli ve düzgün çalışması için gerekli özen gösterilmelidir.
Üzerine 40.000 kullanıcısı olan Linux server 'lar vardır. Bunların bir
kaç dakika boyunca bile kapalı olması, o anda bağlanmayı bekleyen pek
çok kulanıcıyı mağdur edecektir.
Yetkili Kullanıcı
Sistemin en büyük kullanıcısı root parolasını bilen kullanıcıdır.
Yukarıda da belirtildiği gibi bu parolanın sorumluluğu büyüktür.
Kullanıcı İşlemleri
Aşağıda yer alan konularda, kullanıcı hesaplarının açılması ve kapatılması anlatılmaktadır.
Kullanıcı Hesabı Açılması
Kullanıcı hesabı komut satırından "adduser" komutuyla açılır.
#adduser burhan
#passwd burhan
New UNIX password :
BAD PASSWORD : it 's WAY too short
Retype new UNIX password:
passwd : all authentication tokens uptadetd successfully
FTP adreslerinde Linux için yer alan yazılımlar genellikle tar ve gzip,
nadiren de tar ve compress ile sıkıştırılıp arşivlenerek saklanırlar.
Çünkü tar komutu tek başına arşivi sıkıştırmaz, bu işlem için gzip veya
compress kullanılır. Bunların açılabilmesi için tar komutu ve bir kaç
parametre yeterli olur.
$ls
netscape-4.5.linux-elf.tar.gz
tar ile arşivlenmiş ardından gzip ile sıkıştırılmış. Tek adımda bu iki
dosyayı açmak için tar dosyasına x ve f parametrelerinin dışında z
parametresini de ekleyin:
$tar -zxf netscape-4.5.linux-elf.tar.gz
Eğer dosya sıkıştırılırken compress komutu kullanılmılsa z yerine Z parametresini kullanın.
Benzer şekilde, bir dosyayı aynı anda hem tar ile arşivlemek, hem de
sıkıştırmak istersek c ve f parametreleri dışında compress için Z, gzip
ile z parametrelerini girmek yeterlidir. Aşağıda sırayla burhan
dizininin önce tar ve gzip ile, ardında tar ve compress ile
arşivlenmesi görülüyor.
$ls
burhan/
$tar -zcf burhan.tgz burhan/
$tar -Zcf burhan.tar.z burhan/
Yukardaki işlemler, KDE ile birlikte gelen karchive programı yardımıyla da grafik arayüzde kolayca yapılabilir
Aşağıdaki örnekte Xwindow ortamında kullanıcı tar komutuyla bir kaç çalışma yapıyor.
1. Önce bulunduğu dizinde neler olduğuna bakıyor. ls
2. Ardından setup.tgz dosyasını görüyor ve içinde ne olduğunu merak ediyor. (tar -ztvf setup.tgz)
3. Sonra da, işine yarayacak bazı dosyalar bulmuş olacak ki arşivi açıyor. (tar -zxvf setup.tgz)
Dizin Tarama
Linux işletim sistemini ilk kurduğunuzda, yüzlerce dizin altında
binlerce dosyanız olacaktır. find komutu, bu dosyaların arasında tarama
yapamabilmek için geliştirilmiştir. Bu komutla sadece dosya isimlerine
değil, dosyanın sahibi, erişim hakları, son erişim tarihi gibi verilere
de ulaşmak mümkündür. find komutunun en çok kullanım şekli şöyledir:
find
dizin ismi yerine taranacak olan dosyanın bulunduğu dizin ismi yazılır.
-name parametresinden sonra ise aranan dosyanın ismini girin. Burada
"*" ve "?" gibi joker karakterlerde kullanabilirsiniz.
$find . -name "*.html" - html uzantılı dosyaları bulur.
$find /home/burhan -name "screen" - /home/burhan dizininden itibaren screen isimli dosyayı arar.
$find /usr/ -name "linux" type d - linux dizinin arar.
#find /usr/bin -atime +100 -print - /usr/bin dizini altında, son 10 gün içinde ulaşılan dosyaların listesini verir.
#find /usr/src -size +500k -print - /usr/src altında yer alan ve büyüklüğü 500Kb 'tan büyük olan tüm dosyaları listeler.
#find / -name "core" -exec rm '{}' \; - core adlı tüm dosyaları bulup siler.
find komutuna alternatif olan locate komutu ile dosyalar çok kısa bir
sürede taranabilir. Sistem, her sabah belirli bir saatte sistemdeki tüm
dosya ve dizin isimlerini bir veritabanına yükler. Daha sonra bu
dosyada yer alan belirli bir dosya veya dizin adı locate ile
taranabilir.
#locate pico
mtools MSDOS Arabirimi
Linux altında Ms-Dos formatlı disketlere ulaşmayı kolaylaştıran paketin
ismi mtools olarak bilinir. Paketle birlikte gelen çeşitli yardımcı
programlar sayesinde MS-DOS formatlı diskette yer alan dosyalar
listelenebilir, silinebilir, disket formatlanabilir, disketin kimliği
değiştirilebilir ve bir çok işlem yapılabilir.
mdir : disketin içeriğini görüntüler.
mcopy : Bir dosyayı Linux 'tan diskete, disketten Linux 'a aktarır.
#mcopy a:/autoexec.bat
mdel : DOS dosyasını siler.
mformat : Disketi formatlar.
mmd : Disket üzerinde dizin oluşturur.
Not : mtools ile birlikte gelen komutları kullanabilmek için disketin, mount olmamamsı gerekiyor.
mc : Eski dos kullanıcıları için nc benzeri kullanışlı bir dosya yönetim programı. (Midnight Commander)
Metin Düzenleyiciler
$pico
Çok geniş bir kesim tarafından kullanılan kolay kullanımlı bir metin düzenleyicidir.
- Dosya açmak - Ctrl+R
- Kaydetmek için - Ctrl+O
- Satır sonu - Ctrol+E
- Satır başı - Ctrl+A
- Satırı sil - Ctrl+K
- Arama yap - Ctrl+W
- Picodan çık - Ctrl+X
- Yardım - Ctrl+G
joe ve xjed
Bunlar da popüler metin düzenleyici programlarındandır.
LINUX SİSTEM YÖNETİMİ
Bu bölümde,
Yetkili kullanıcı ve sistem yöneticisi tanımı yapılacak. (yani bizler)
Çeşitli kullanıcı işlemlerinden (hesap açmak, silmek v.b.) bahsedilecek.
Sistemin yedeklenmesi ve güncellemesinde dikkat edilmesi gereken noktalar belirtilecek.
Sistem açılış dosyaları gösterilecek ve Linux dosya sistemi yapısı ve standardı hakkında bilgi verilecektir.
İşletim sistemi bakım isteyen bir araçtır. Yapılacak küçük bir hata
zaten değerli olan zamanın boşa gitmesine neden olabilir. Linux 'a
sorumluluk sahibi sistem yöneticisi tarafından açık tutulduğu süre
içinde verimli ve düzgün çalışması için gerekli özen gösterilmelidir.
Üzerine 40.000 kullanıcısı olan Linux server 'lar vardır. Bunların bir
kaç dakika boyunca bile kapalı olması, o anda bağlanmayı bekleyen pek
çok kulanıcıyı mağdur edecektir.
Yetkili Kullanıcı
Sistemin en büyük kullanıcısı root parolasını bilen kullanıcıdır.
Yukarıda da belirtildiği gibi bu parolanın sorumluluğu büyüktür.
Kullanıcı İşlemleri
Aşağıda yer alan konularda, kullanıcı hesaplarının açılması ve kapatılması anlatılmaktadır.
Kullanıcı Hesabı Açılması
Kullanıcı hesabı komut satırından "adduser" komutuyla açılır.
#adduser burhan
#passwd burhan
New UNIX password :
BAD PASSWORD : it 's WAY too short
Retype new UNIX password:
passwd : all authentication tokens uptadetd successfully
Admin- site yöneticisi
-
Mesaj Sayısı : 846
Nerden : adana
İş/Hobiler : internet
Üye Puanı : 4
Forum Puanı : 116143
Kayıt tarihi : 23/03/08 -
Geri: Linux işletim sisteminin komutları , ipuçları
tarafından Admin Çarş. Mayıs 14 2008, 08:07
Kullanıcı ismi 3 karakterden az olmamamlu ve şifre en az 6 karakter
olmalıdır. adduser komutu eğer özel olarak değiştirmezseniz her
kullanıcını grup kimliğini (GID) kendisi tanımlayacaktır. Bu gruba
karşılık gelen grup ismi (Group Name) aynı zamanda söz konusu
kullanıcınn kendi adıdır. Örnek olarak burhan adında bir kullanıcı
yaratmışsanız, bu kullanıcının grubuda otomatik olarak görkem
olacaktır. Kullanıcı kimliği (UID = User ID) ise genellikle500 'den
sonra gelen ve kullanılmayan sayılar olarak atanır.
Kullanıcı Grubu
Eğer linux makineniz bir kaç yoğun görev üstlenmişse her bir işlem için
birden fazla grup tanımlanabilir. Grubuna bağlı kalmadan muhburhan veya
perburhan gibi grup isimleri belirtilebilir, bu grupları da bir veya
birkaç kullanıcıya ait olacak şekilde değiştirebilirsiniz.
Bir kullanıcının kullanıcı kimliğini öğrenmek için id komutu kullanılabilir.
$id burhan
uid=500(burhan) gid=500(burhan)
Grup kimliğinin değiştirilmesi veya yeni grubun eklenmesi için
/etc/group dosyası kullanılır. Bu dosyaya grubun ismi, numarası, grup
parolası ve gruba ait kullanıcılar yazılır. Her kullanıcının en az bir
grubu vardır.
/etc/group dosyasının iki satırında yer alan parametreler,
root::0:root
bin::1:root,burhan, ihsan
gibidir. Sırayla ":" karakteri ile ayrılmış her kolon,
- Grup ismi
- Grup parolası
- Grup numarası
- Gruba ait kullanıcılar
şeklinde özetlenebilir. İlk sütun grup ismini belirtir. Grup ismi, ls
-al komutunu işletince kullanıcı isminin hemen sağında görülen
kelimedir. Grup parolası, gruba ait olmayan kullanıcıların dosyalarına
erişim sağlamak için kullanılır. Grup parolasına nadiren başvurulur.
Grup numarası, kullanıcının ait olduğu grubun karşılığıdır. Son sütunda
ise gruba ait kullanıcılar, her biri birer virgülle ayrılmış olarak
yazılır. Kullanıcı sisteme girdiği zaman otomatik olarak /etc/passwd
dosyasında yer alan grup ismi aktif olur, ancak kullanıcı dilerse
kendisine tanımlanan gruplardan birine istediği zaman geçiş yapabilir.
Sistem ilk kurulduğu anda birkaç grup halihazırda zaten vardır. Örneğin
root grubunun grup numarası 0'dır ve pek çok sistem dosyasının
sahibidir, bin grubunun numarası ise 1 olup /usr/bin ve /bin
dizinlerindeki bazı dosyaların grubudur. Hangi grubun içinde olduğunuzu
öğrenmek için groups komutun kullanabilirsiniz.
$ groups burhan
burhan : burhan
Yeni Kullanıcı Grubu Eklenmesi
Kullanıcı grupları, bir projeyi aynı anda birden fazla kişinin
yürütebilmesi için kullanılabilir. Gruplar, belirli kullanıcıların ait
oldukları kümelere verilen isimdir. Gruplara dilediğiniz ismi
verebilirsiniz.
Grup işlemleri için "usercfg" progreamını kullanabilir, ya da komut
satırından "groupadd" komutundan faydalanabilirsiniz. Sisteme "cmyo"
adında bir grup eklemek için
#groupadd cmyo
komutunu kullanabilirsiniz.
#gpasswd -a burhan cmyo
Adding user burhan to group cmyo
yazın. Şimdi burhan kullanıcısı, cmyo grubuna dahil edilmiştir. Bu
aşamadan sonra cmyo grubunun tüm hakları burhan içinde geçerlidir.
Kullanıcı Grubunun Silinmesi
Bir kullanıcı grubunu sistemden kaldırmak için groupdel komutunu kullanabilirsiniz.
#groupdel staj
Kullanıcı Hesabının Silinmesi
Bir kullanıcıya ait hesabı silmek için /etc/passwd dosyasında bu
kullanıcıya ait olan satırdaki parola kolonunun başına * işareti koyun.
Şifrelenmiş bir parolanın içinde * karakteri olamayacağından bu
kullanıcı bir daha sisteme giremez.
Hesabı tamamen silmek için, kullanıcının ev dizinini ve e-postalarını
yedekledikten sonra userdel komutunun kullanın. Örnek olarak daha önce
yaratılan burhan kullanıcısının ev dizinini (/burhan/home), /etc/passwd
ve /etc/shadow dosyasında yer alan kimlik bilgilerini silmek için
aşağıdaki komutu yazıyorum.
# userdel -r burhan
-r parametresi kullanıcının ev dizinini silmek içinde kullanılır.
# find / -user burhan -ls -exec rm {} \;
Bu komut ise burhan kullanıcısı ile ilgili her şeyi sistemden siler.
Linuxconf
Linuxconf paketi, sistemdeki hemen hemen tüm noktalara ulaşabiliyor ve
hertürlü ayarları, düzenlemeleri yapabiliyor. Linuxconf tüm
dağıtımlarda mevcuttur. En son versiyonu indirmek ve linux 'unuza
kurmak için www.solucorp.qc.ca/linuxconf adresini kullanabilirsiniz.
# linuxconf
Yeni Yazılımların Yüklenmesi
Yeni yazılımlar yüklemek için KDE 'de kpackage, gnome 'de ise gnomerpm
programlarını kullanabilirsiniz. Linux Red-Hat sürümünde rpm komutu
yardımıyla da program kurabilirsiniz.
Sistem Açılış Dosyaları
Linux makinesi açılırken onlarca dosyayı okur ve bir kaç dakika içinde
tüm çekirdeği belleğe yükler. Sistem uyanırken hatırı sayılır nicelikte
yapılandırma dosyası elden geçer. Açık bir işletim sistemini
diğerlerinden ayıran bir özellik de kullanıcının büyük bir kolaylıkla
bu yapılandırma dosyalarını değiştirebilmesidir. Sistem açılış
dosyalarında, özellikle ağ temelli dosyalarda değişiklik yapabilmek
için TCP/IP konusunda basit temelleri anlayabilmiş olmanız
gerekmektedir.
İnternet servisi veren bir bilgisayar bu servisini deamon 'lar
aracılığıyla yapar. Bir deamon, her bilgisayara tarafından bilinen bir
port numarasını açar ve dinlemeye koyulur. Eğer sorumlu olduğu port
adresine istek gelirse bu isteğe cevap vererek servise başlar.
Bu bölümde deamon 'lardan kısaca bahsedip açılış anında çalıştırılan
programlara ve bunların yapılandırma dosyalarına kısa bir giriş
yapılacaktır.
inetd ve /etc/inetd.conf
inetd, en ağır görevleri üstlenen ve en önemli internet
servislerindendir. Bu program sistem açılırken arkaplanda çalışmaya
bırakılır. inetd 'in görevi belirli portları dinleyerek bu portlara
yapılan bağlantıları denetlemektir. Bir bağlantı yapıldığı anda inetd
bu portla ilgilenecek olan programı çalıştırır. Örnek olarak Linux 'a
FTP isteği geldiği anda inetd, FTP isteğine cevap verecek olan wu.ftpd
programını uyandırır ve geri kalanını bu programa bırakır. inetd
olmasaydı her standart port numarası için bu portu dinleyecek olan bir
program arkaplanda çalışıyor olması gerekirdi. Bu da sistemde normalden
fazla yükün binmesi demektir. inetd 'in kullandığı yapılandırma dosyası
/etc/inetd.conf 'tur.
/etc dizini altındaki bir yapılandırma dosyasını değiştirmek
isterseniz, o dosyayı okuyan ve arkaplanda çalışıyor durumda bulunan
süreçleri bundan haberdar etmelisiniz. Çünkü bu dizindeki bazı dosyalar
sadece açılışta okunur. inetd, inetd.conf dosyasını sistem açılırken
okuyacaktır. Değişiklik yaptıktan sonra inetd 'in bu değişiklikten
tekrar haberdar olması için bu sürecin PID numarasını ps -aux komutu
ile bir kenara not edin ve şunları yazın.
#kill -HUP
yerine not ettiğiniz süreç numarasını girin. Bu
sayede inetd kendisine ait olan /etc/inetd.conf yapılandırma dosyasını
tekrar okuyacak ve değişiklikler işleme konacaktır.
Diğer bir çözümde RED-HAT 'in çalışan her daemon 'un açılması,
kapatılması, durumunun öğrenilmesi gibi işlemleri kolaylaştıracak
şekilde geliştirdiği küçük programcıklardır. Bu programlar
/etc/rc.d/init.d dizini altında bulunur. Bir örnek vermek gerekirse,
/etc/inetd.conf dosyasını değiştirdikten sonra, inetd programına HUP
(hangup) sinyalini yollayarak yapılandırma dosyasının tekrar okunmasını
sağlamak için,
# /etc /rc.d/init.d/inet restart
komutu yeterli olacaktır.
# /etc /rc.d/init.d/inet start
inetd 'yi tekrar çalıştırmak için kullanılırken,
# /etc /rc.d/init.d/inet stop
inetd 'yi öldürür. Bunu yaparken dikkat edin, zira inetd 'nin kontrol
ettiği bağlantılarında bir daha gerçekleştirilmemesine yol açarsınız.
Her bilgisayar tarafından bilinen servislerin isimleri ve hangi portları kullandıkları /etc/services dosyasında tutulur.
klogd, syslogd ve /etc/syslog.conf
syslogd ve klogd programları Linux 'taki çeşitli olayların kayıtlarını
tutar. Bunlar genellikle hata mesajları veya çekirdek mesajlarıdır.
/etc/syslog.conf; syslogd programının ayarlanması için kullanılır.
Normal olarak sistem kayıtları /var/log/messages dosyasının sonuna
eklenir. Bu dosyanın yapısı biraz karmaşık olmasına rağmen eğer sistem
yöneticiyseniz ki eğer bu yazıyı buraya kadar okuduysanız sistem
yöneticiliği için adaysınız demektir syslogd sizin en büyük yardımcınız
olabilir.
syslogd 'nin kayıt aldığı dosyaları aşağıda bulabilirsiniz.
/var/log/maillog : Sistemde dolaşan e-postaların kayıtlarının tutulduğu dosya.
/var/log/messages : Genel sistem mesajlarının tutulduğu dosya.
/var/log/httpd : Apache web sunucusunun kayıtlarının tutulduğu dizin.
/var/log/secure : Güvenlik kayıt dosyası. Hangi kullanıcının nereden bağlandığını gösterir.
/var/log/cron : crond yardımıyla otomatik olarak çalışan programların kaydının tutulduğu dosya.
syslogd ve klogd 'yi çalıştırmak için
#/etc/rc.d/init.d/syslog start
Eğer /etc/syslogd.conf dosyasında bir değişiklik söz konusu ise, syslogd ve klogd 'nin bundan haberinin olması için
#/etc/rc.d/init.d/syslog restart
komutu yazılmalıdır.
init ve /etc/inittab
init, sistemde çalışan ilk programdır. Neredeyse sistemin tüm açılış
yükünü elinde tutar. init sayesinde açılış anında hangi programların
çalışacağı belirlenir. Bu programları da /etc/inittab dosyasından
öğrenir.
Bir linux makinesinin bir kaç çalışma düzeni vardır. Bunlardan birkaçı
3 (çok kullanıcılı konum), 1 (tek kullanıcılı konum) ve 5'tir (X Window
konumu). Her konum, bir sayı veya bu sayılara karşılık gelen tek
harften oluşur.
0 (Halt, Durdur) : Bu konumda hiç bir önemli süreç çalışmaz. Yerel
diskler bağlanmaz. Tek yapabileceğiniz Ctrl+Alt+Del ile sistemi
kapatmaktır.
1 (single user mode) : Bu konumda sadece ve sadece tek kullanıcı
sisteme girebilir. Makine üzerinde ayarlamalar yapmak amacıyla
kullanılır.
2 (multi user mode without
networking, ağ bağlantısı
bulunmaya, çok kullanıcıl
ıbölüm) : Sistem bu konumda açıldığı zaman konsoldan birden fazla
kullanıcı giriş yapabilir, ancak ağ ile doğrudan ilişkili hiç bir
servis çalışmaz. (web, ftp gibi)
3 (multi user mode) : Tüm servisler çalışır durumdadır, kullanıcılar
makineye uzaktan bağlanabilirler. Normalde Linux bu konumda açılır.
4 (multi user mode,
spare) : 3 ile aynıdır, ama kullanılmaz.
5 (X Window) : xdm X11 yöneticisini çalıştırır. Sistem bu çalışma
konumu ile açıldığı zaman doğrudan grafik bir arayüzle karşılaşır ve bu
arayüzden sisteme girersiniz. Girdikten hemen sonra da X Window
çalışır. Eğer Red-Hat 'i kurarken açılışta X Window çalışmasını
istemişseniz, sistem doğrudan doğruya 5.konuma gelecektir.
6 (reboot) : Sistemi bu çalışma konumuna çevirdiğiniz anda kapanır.
Bir konum altında çalışırken diğerine geçebilmek için init veya telinit
komutu kullanılır. /etc/inittab 'da yer alan dosya isimleri
değiştirilebilir veya kullanıcının isteği doğrultusunda her çalışma
modu için farklı dosyalar çalıştırılabilir.
# init 3
INIT : Switching to runlevel : 3
INIT : Sending processes the TERM signal
INIT : Sending processes the KILL signal
init komutundan sonra açmak isteğiniz çalışma düzenine ait olan sayıyı
yazabilirsiniz. Örneğin init 0 komutu sistemi kapatacaktır.
Init komutundan sonra açmak istediğiniz çalışma düzenine ait olan
sayıyı yazabilirsiniz. Örneğin init 0 komutu sistemi kapatacaktır.
/etc/inittab dosyasında yapılacak her değişikliğin ardından
#init q
komutunu vererek init programının /etc/inittab dosyasını tekrar okuyup
değişikliklerden haberdar olmasını sağlamalısınız. O an sistemin hangi
konumda çalıştığını bulabilmek için runlevel komutunu kullanın.
Tüm çalışma konumları /etc/inittab dosyası tarafından ayarlanır. Her
çalışma konumu için hangi programların çalışması gerektiğine önce bu
dosyadan bakılır. Normalde (çok kullıcılı) olan çalışma konumunu
değiştirmek içn /etc/inittab dosyasının
id:3:initdefault:
satırındaki 3 'ü değiştirin. Daja sonra init q diyerek haber verin.
Ctrl+Alt+Del tuşlarına basıldığında sistemin kapanmasını istemiyorsanız
/etc/inittab dosyasında ki .ca ile başlayan satırı bulup yerine
ca::ctrlaltdel:/bin/echo "Kapatamazsın!\n"
yazın. init q deyip initi haberdar edince artık ctrl+alt+del
kombinasyonuna basıldığı zaman "Kapatamazsın" mesajı ekrana gelecektir.
olmalıdır. adduser komutu eğer özel olarak değiştirmezseniz her
kullanıcını grup kimliğini (GID) kendisi tanımlayacaktır. Bu gruba
karşılık gelen grup ismi (Group Name) aynı zamanda söz konusu
kullanıcınn kendi adıdır. Örnek olarak burhan adında bir kullanıcı
yaratmışsanız, bu kullanıcının grubuda otomatik olarak görkem
olacaktır. Kullanıcı kimliği (UID = User ID) ise genellikle500 'den
sonra gelen ve kullanılmayan sayılar olarak atanır.
Kullanıcı Grubu
Eğer linux makineniz bir kaç yoğun görev üstlenmişse her bir işlem için
birden fazla grup tanımlanabilir. Grubuna bağlı kalmadan muhburhan veya
perburhan gibi grup isimleri belirtilebilir, bu grupları da bir veya
birkaç kullanıcıya ait olacak şekilde değiştirebilirsiniz.
Bir kullanıcının kullanıcı kimliğini öğrenmek için id komutu kullanılabilir.
$id burhan
uid=500(burhan) gid=500(burhan)
Grup kimliğinin değiştirilmesi veya yeni grubun eklenmesi için
/etc/group dosyası kullanılır. Bu dosyaya grubun ismi, numarası, grup
parolası ve gruba ait kullanıcılar yazılır. Her kullanıcının en az bir
grubu vardır.
/etc/group dosyasının iki satırında yer alan parametreler,
root::0:root
bin::1:root,burhan, ihsan
gibidir. Sırayla ":" karakteri ile ayrılmış her kolon,
- Grup ismi
- Grup parolası
- Grup numarası
- Gruba ait kullanıcılar
şeklinde özetlenebilir. İlk sütun grup ismini belirtir. Grup ismi, ls
-al komutunu işletince kullanıcı isminin hemen sağında görülen
kelimedir. Grup parolası, gruba ait olmayan kullanıcıların dosyalarına
erişim sağlamak için kullanılır. Grup parolasına nadiren başvurulur.
Grup numarası, kullanıcının ait olduğu grubun karşılığıdır. Son sütunda
ise gruba ait kullanıcılar, her biri birer virgülle ayrılmış olarak
yazılır. Kullanıcı sisteme girdiği zaman otomatik olarak /etc/passwd
dosyasında yer alan grup ismi aktif olur, ancak kullanıcı dilerse
kendisine tanımlanan gruplardan birine istediği zaman geçiş yapabilir.
Sistem ilk kurulduğu anda birkaç grup halihazırda zaten vardır. Örneğin
root grubunun grup numarası 0'dır ve pek çok sistem dosyasının
sahibidir, bin grubunun numarası ise 1 olup /usr/bin ve /bin
dizinlerindeki bazı dosyaların grubudur. Hangi grubun içinde olduğunuzu
öğrenmek için groups komutun kullanabilirsiniz.
$ groups burhan
burhan : burhan
Yeni Kullanıcı Grubu Eklenmesi
Kullanıcı grupları, bir projeyi aynı anda birden fazla kişinin
yürütebilmesi için kullanılabilir. Gruplar, belirli kullanıcıların ait
oldukları kümelere verilen isimdir. Gruplara dilediğiniz ismi
verebilirsiniz.
Grup işlemleri için "usercfg" progreamını kullanabilir, ya da komut
satırından "groupadd" komutundan faydalanabilirsiniz. Sisteme "cmyo"
adında bir grup eklemek için
#groupadd cmyo
komutunu kullanabilirsiniz.
#gpasswd -a burhan cmyo
Adding user burhan to group cmyo
yazın. Şimdi burhan kullanıcısı, cmyo grubuna dahil edilmiştir. Bu
aşamadan sonra cmyo grubunun tüm hakları burhan içinde geçerlidir.
Kullanıcı Grubunun Silinmesi
Bir kullanıcı grubunu sistemden kaldırmak için groupdel komutunu kullanabilirsiniz.
#groupdel staj
Kullanıcı Hesabının Silinmesi
Bir kullanıcıya ait hesabı silmek için /etc/passwd dosyasında bu
kullanıcıya ait olan satırdaki parola kolonunun başına * işareti koyun.
Şifrelenmiş bir parolanın içinde * karakteri olamayacağından bu
kullanıcı bir daha sisteme giremez.
Hesabı tamamen silmek için, kullanıcının ev dizinini ve e-postalarını
yedekledikten sonra userdel komutunun kullanın. Örnek olarak daha önce
yaratılan burhan kullanıcısının ev dizinini (/burhan/home), /etc/passwd
ve /etc/shadow dosyasında yer alan kimlik bilgilerini silmek için
aşağıdaki komutu yazıyorum.
# userdel -r burhan
-r parametresi kullanıcının ev dizinini silmek içinde kullanılır.
# find / -user burhan -ls -exec rm {} \;
Bu komut ise burhan kullanıcısı ile ilgili her şeyi sistemden siler.
Linuxconf
Linuxconf paketi, sistemdeki hemen hemen tüm noktalara ulaşabiliyor ve
hertürlü ayarları, düzenlemeleri yapabiliyor. Linuxconf tüm
dağıtımlarda mevcuttur. En son versiyonu indirmek ve linux 'unuza
kurmak için www.solucorp.qc.ca/linuxconf adresini kullanabilirsiniz.
# linuxconf
Yeni Yazılımların Yüklenmesi
Yeni yazılımlar yüklemek için KDE 'de kpackage, gnome 'de ise gnomerpm
programlarını kullanabilirsiniz. Linux Red-Hat sürümünde rpm komutu
yardımıyla da program kurabilirsiniz.
Sistem Açılış Dosyaları
Linux makinesi açılırken onlarca dosyayı okur ve bir kaç dakika içinde
tüm çekirdeği belleğe yükler. Sistem uyanırken hatırı sayılır nicelikte
yapılandırma dosyası elden geçer. Açık bir işletim sistemini
diğerlerinden ayıran bir özellik de kullanıcının büyük bir kolaylıkla
bu yapılandırma dosyalarını değiştirebilmesidir. Sistem açılış
dosyalarında, özellikle ağ temelli dosyalarda değişiklik yapabilmek
için TCP/IP konusunda basit temelleri anlayabilmiş olmanız
gerekmektedir.
İnternet servisi veren bir bilgisayar bu servisini deamon 'lar
aracılığıyla yapar. Bir deamon, her bilgisayara tarafından bilinen bir
port numarasını açar ve dinlemeye koyulur. Eğer sorumlu olduğu port
adresine istek gelirse bu isteğe cevap vererek servise başlar.
Bu bölümde deamon 'lardan kısaca bahsedip açılış anında çalıştırılan
programlara ve bunların yapılandırma dosyalarına kısa bir giriş
yapılacaktır.
inetd ve /etc/inetd.conf
inetd, en ağır görevleri üstlenen ve en önemli internet
servislerindendir. Bu program sistem açılırken arkaplanda çalışmaya
bırakılır. inetd 'in görevi belirli portları dinleyerek bu portlara
yapılan bağlantıları denetlemektir. Bir bağlantı yapıldığı anda inetd
bu portla ilgilenecek olan programı çalıştırır. Örnek olarak Linux 'a
FTP isteği geldiği anda inetd, FTP isteğine cevap verecek olan wu.ftpd
programını uyandırır ve geri kalanını bu programa bırakır. inetd
olmasaydı her standart port numarası için bu portu dinleyecek olan bir
program arkaplanda çalışıyor olması gerekirdi. Bu da sistemde normalden
fazla yükün binmesi demektir. inetd 'in kullandığı yapılandırma dosyası
/etc/inetd.conf 'tur.
/etc dizini altındaki bir yapılandırma dosyasını değiştirmek
isterseniz, o dosyayı okuyan ve arkaplanda çalışıyor durumda bulunan
süreçleri bundan haberdar etmelisiniz. Çünkü bu dizindeki bazı dosyalar
sadece açılışta okunur. inetd, inetd.conf dosyasını sistem açılırken
okuyacaktır. Değişiklik yaptıktan sonra inetd 'in bu değişiklikten
tekrar haberdar olması için bu sürecin PID numarasını ps -aux komutu
ile bir kenara not edin ve şunları yazın.
#kill -HUP
sayede inetd kendisine ait olan /etc/inetd.conf yapılandırma dosyasını
tekrar okuyacak ve değişiklikler işleme konacaktır.
Diğer bir çözümde RED-HAT 'in çalışan her daemon 'un açılması,
kapatılması, durumunun öğrenilmesi gibi işlemleri kolaylaştıracak
şekilde geliştirdiği küçük programcıklardır. Bu programlar
/etc/rc.d/init.d dizini altında bulunur. Bir örnek vermek gerekirse,
/etc/inetd.conf dosyasını değiştirdikten sonra, inetd programına HUP
(hangup) sinyalini yollayarak yapılandırma dosyasının tekrar okunmasını
sağlamak için,
# /etc /rc.d/init.d/inet restart
komutu yeterli olacaktır.
# /etc /rc.d/init.d/inet start
inetd 'yi tekrar çalıştırmak için kullanılırken,
# /etc /rc.d/init.d/inet stop
inetd 'yi öldürür. Bunu yaparken dikkat edin, zira inetd 'nin kontrol
ettiği bağlantılarında bir daha gerçekleştirilmemesine yol açarsınız.
Her bilgisayar tarafından bilinen servislerin isimleri ve hangi portları kullandıkları /etc/services dosyasında tutulur.
klogd, syslogd ve /etc/syslog.conf
syslogd ve klogd programları Linux 'taki çeşitli olayların kayıtlarını
tutar. Bunlar genellikle hata mesajları veya çekirdek mesajlarıdır.
/etc/syslog.conf; syslogd programının ayarlanması için kullanılır.
Normal olarak sistem kayıtları /var/log/messages dosyasının sonuna
eklenir. Bu dosyanın yapısı biraz karmaşık olmasına rağmen eğer sistem
yöneticiyseniz ki eğer bu yazıyı buraya kadar okuduysanız sistem
yöneticiliği için adaysınız demektir syslogd sizin en büyük yardımcınız
olabilir.
syslogd 'nin kayıt aldığı dosyaları aşağıda bulabilirsiniz.
/var/log/maillog : Sistemde dolaşan e-postaların kayıtlarının tutulduğu dosya.
/var/log/messages : Genel sistem mesajlarının tutulduğu dosya.
/var/log/httpd : Apache web sunucusunun kayıtlarının tutulduğu dizin.
/var/log/secure : Güvenlik kayıt dosyası. Hangi kullanıcının nereden bağlandığını gösterir.
/var/log/cron : crond yardımıyla otomatik olarak çalışan programların kaydının tutulduğu dosya.
syslogd ve klogd 'yi çalıştırmak için
#/etc/rc.d/init.d/syslog start
Eğer /etc/syslogd.conf dosyasında bir değişiklik söz konusu ise, syslogd ve klogd 'nin bundan haberinin olması için
#/etc/rc.d/init.d/syslog restart
komutu yazılmalıdır.
init ve /etc/inittab
init, sistemde çalışan ilk programdır. Neredeyse sistemin tüm açılış
yükünü elinde tutar. init sayesinde açılış anında hangi programların
çalışacağı belirlenir. Bu programları da /etc/inittab dosyasından
öğrenir.
Bir linux makinesinin bir kaç çalışma düzeni vardır. Bunlardan birkaçı
3 (çok kullanıcılı konum), 1 (tek kullanıcılı konum) ve 5'tir (X Window
konumu). Her konum, bir sayı veya bu sayılara karşılık gelen tek
harften oluşur.
0 (Halt, Durdur) : Bu konumda hiç bir önemli süreç çalışmaz. Yerel
diskler bağlanmaz. Tek yapabileceğiniz Ctrl+Alt+Del ile sistemi
kapatmaktır.
1 (single user mode) : Bu konumda sadece ve sadece tek kullanıcı
sisteme girebilir. Makine üzerinde ayarlamalar yapmak amacıyla
kullanılır.
2 (multi user mode without
networking, ağ bağlantısı
bulunmaya, çok kullanıcıl
ıbölüm) : Sistem bu konumda açıldığı zaman konsoldan birden fazla
kullanıcı giriş yapabilir, ancak ağ ile doğrudan ilişkili hiç bir
servis çalışmaz. (web, ftp gibi)
3 (multi user mode) : Tüm servisler çalışır durumdadır, kullanıcılar
makineye uzaktan bağlanabilirler. Normalde Linux bu konumda açılır.
4 (multi user mode,
spare) : 3 ile aynıdır, ama kullanılmaz.
5 (X Window) : xdm X11 yöneticisini çalıştırır. Sistem bu çalışma
konumu ile açıldığı zaman doğrudan grafik bir arayüzle karşılaşır ve bu
arayüzden sisteme girersiniz. Girdikten hemen sonra da X Window
çalışır. Eğer Red-Hat 'i kurarken açılışta X Window çalışmasını
istemişseniz, sistem doğrudan doğruya 5.konuma gelecektir.
6 (reboot) : Sistemi bu çalışma konumuna çevirdiğiniz anda kapanır.
Bir konum altında çalışırken diğerine geçebilmek için init veya telinit
komutu kullanılır. /etc/inittab 'da yer alan dosya isimleri
değiştirilebilir veya kullanıcının isteği doğrultusunda her çalışma
modu için farklı dosyalar çalıştırılabilir.
# init 3
INIT : Switching to runlevel : 3
INIT : Sending processes the TERM signal
INIT : Sending processes the KILL signal
init komutundan sonra açmak isteğiniz çalışma düzenine ait olan sayıyı
yazabilirsiniz. Örneğin init 0 komutu sistemi kapatacaktır.
Init komutundan sonra açmak istediğiniz çalışma düzenine ait olan
sayıyı yazabilirsiniz. Örneğin init 0 komutu sistemi kapatacaktır.
/etc/inittab dosyasında yapılacak her değişikliğin ardından
#init q
komutunu vererek init programının /etc/inittab dosyasını tekrar okuyup
değişikliklerden haberdar olmasını sağlamalısınız. O an sistemin hangi
konumda çalıştığını bulabilmek için runlevel komutunu kullanın.
Tüm çalışma konumları /etc/inittab dosyası tarafından ayarlanır. Her
çalışma konumu için hangi programların çalışması gerektiğine önce bu
dosyadan bakılır. Normalde (çok kullıcılı) olan çalışma konumunu
değiştirmek içn /etc/inittab dosyasının
id:3:initdefault:
satırındaki 3 'ü değiştirin. Daja sonra init q diyerek haber verin.
Ctrl+Alt+Del tuşlarına basıldığında sistemin kapanmasını istemiyorsanız
/etc/inittab dosyasında ki .ca ile başlayan satırı bulup yerine
ca::ctrlaltdel:/bin/echo "Kapatamazsın!\n"
yazın. init q deyip initi haberdar edince artık ctrl+alt+del
kombinasyonuna basıldığı zaman "Kapatamazsın" mesajı ekrana gelecektir.
Admin- site yöneticisi
-
Mesaj Sayısı : 846
Nerden : adana
İş/Hobiler : internet
Üye Puanı : 4
Forum Puanı : 116143
Kayıt tarihi : 23/03/08 -
Geri: Linux işletim sisteminin komutları , ipuçları
tarafından Admin Çarş. Mayıs 14 2008, 08:08
Açılışta Çalıştırılacak Programlar
Red-Hat ve Mandrake Linux 'ta ntsysv komutu, açılışta çalıştırılacak
olan komutların bir listesini tutar. Aşağıda bu programların bir
listesi var.
atd: at komutu ile çalıştırılacak komutları denetler.
autofs: Dosya sistemlerini otomatik olarak bağlar ve belirli bir zaman geçtikten sonra otomatik ayırır.
crond: Belirli zamanlarda komut işletilmesini sağlar.
gpm: Fareyi kullanmak için gerekli yazılım.
httpd: Apache web sunucusunu çalıştırır.
inted: Pek çok internet servisinin çalışmasından sorumludur.
innd: Haber öbeği servisi verir.
kerneld: Modüllerin çekirdeğe otomatik olarak eklenip çıkartılmasını sağlar.
keytable: Seçilmiş bir klavye dağılımını yükler.
linuxconf: Linuxconf programının açılış ayarlarını yapar.
lpd: Yazıcıdan baskı almak için arkaplanda çalışan program.
named: Alan adı sunucusu
network: Tüm ağ konfigurasyonlarını başlangıçta ayarlar.
nfs: TCP/IP ağlar üzerinde dosya paylaşımı yapmak için kullanılan bir protokol
nfsfs: NFS 'i kullanabilmek için gerekli dosya sistemi.
pcmcia: Diz üstü makinelerde ethernet ve modem kartlarını tanıtmak için kullanılır.
portmap: RPC bağlantılarını denetler.
random: Rastgele sayı üreticidir, sistemin iç yapısında kullanım alanları bulunur.
routed: IP yönlendirici tablosunu ayarlar ve gerektiğinde günceller.
rusersd: Aynı ağ üzerinde yer alan kullanıcıların bilgilerini paylaştırır.
rwhod: Uzaktaki bir makinenin, yerel makinedeki kullanıcılar hakkında bilgilendirilmesini sağlar.
sendmail: e-posta göndermek ve almak için kullanılan program.
smb: Samba için kullanılan smbd ve nmbd programını başlatır.
snmpd: Ağ yönetimini daha basit kılmak için kullanılan protokol (simple network management protocol)
sound: Ses kartı için açılışta ayarlamaları yapar.
syslog: Sistem kayıtlarını tutmak için çalıştırılan program.
ypbind: NIS işlemci ve sunucu için kullanılır. NIS kullanmıyorsanız bu şıkkı işaretlemeyin.
Linux Dosya Sistemi Yapısı
Bu bölümde Linux 'un kulandığı dosya sistemi hakkında bilgi verilecektir.
Dosya sistemleri ve dizinler paylaşımlı olarak kullanılır. Birden fazla
kişisel bilgisayarın bağlandığı ağda, disk alanından yer kazanmak için
bir makine sunucu olarak tayin edilir. Ağ üzerindeki diğer makinelerde
sunucu üzerindeki diski paylaşır. Buna örnek olarak kullanıcı ev
dizinlerinin yer aldığı /home, çalıştırılabilir dosyaların bulunduğu
/usr, e-posta ve haber öbeği bilgilerinin bulunduğu /var/spool/mail ve
/var/spool/news dizinleri verilebilir.
Kök dizin (/), kendisine bağlı diğer tüm dizinleride içerdiğinden,
Linux dosya sisteminde önemli bir yere sahiptir. Linux açılırken önce
kök dizini /etc/fstab dosyasına uygun şekilde bağlanır. Diğer dosya
sistemlerinin onarımı ve kontrolü için gerekli olan fsck programı bu
dizinde bulunur. Benzer şekilde yedekleme için gerekli olan tar, zip,
compress, gibi arşiv programlarına da kök dizin altından erişebilir,
açılış esnasında belleğe yüklenen çekirdekde kök dizininde yer alır.
Bir programı yerine koymadan önce bazı dengelerin göz önünde
tutulmasında yarar var. Programlanan her yazılımı kök dizine
koyarsanız, bir süre sonra bu dosya sisteminin şiştiğini görürsünüz.
Linux kurarken, eğer birkaç dosya sistemi yaratmışsanız (/usr, /home
gibi) kök dizini başlangıçta küçük (300 Mb) tutmak, geliştirilen
programları daha önceden belirlenen başka bir dosya sistemi altına
koymak daha akıllıca olabilir. Bu yol, ağ üzerinden genellikle
paylaşımı mümkün olmayan kök dizinin her makinedeki sabit diske mümkün
olan en az yer işgal etmesini sağlar.
/bin Sistemin açılışı ve kontrolü için gerekli komutları içerir. Hem
kullanıcının, hem de sistem görevlisinin kullanabileceği dosyalar
buradadır. Sadece root kullanıcının ihtiyaç duyacağı init, getty gibi
programlar /sbin veya /usr/sbin 'de yer alır. Bu dizinde bulunan
dosyalara örnek olarak cat,chgrp,chown,date,
dd,df,ln,mkdri,mount,ps,rm,sh,su,sync ve umount'u sayabiliriz.
/dev G/Ç dosyaları, Linux çekirdeğinde desteklenen her aygıta karşılık
gelen dosya ethernet kartı hariç /dev dizini altında bulunur. /dev
dizininde, sisteminizde bulunsun ya da bulunmasın her aygıt için bir
giriş (düğüm) vardır.
/etc Sistem ayar (yapılandırma) dosyaları bulunur. Bu dizinde çalıştırabilir dosyalar bulunmamalıdır.
rc.d Bu dizinin içinde, init sürecinin başvurduğu yapılandırma dosyaları vardır.
passwd Kullanıcı şifre veritabanı.
shadow Kullanıcı şifrelerinin encrypt (şifrelenmiş) hali
fstab Linux 'un açılışı esnasında bağlanacak dosya sistemleri burada listelenir.
group passwd 'e benzer şekilde kullanıcıların gruplarını tutar.
inittab init daemon için yapılandırma dosyası
issue Kullanıcı sisteme girmeden hemen önce ekranına yazdırılması istenen mesaj burada tutulur.
motd Kullanıcı sisteme girdikten sonra ekranına yazdırılması istenen mesaj burada tutulur.
profile Kullanıcı sisteme girdiği zaman çalıştırılan dosya (csh ve sh türevi kabuklar için)
shells Sistemde kullanılabilecek kabuk isimleri burada tutulur.
login.access login komutu için yapılandırma dosyası. Sisteme girişi kullanıcı bazında sınırlamak için kullanılır.
/home Kullanıcılara ayrılmış dizin.Başka şekilde ayarlanmamış ise,
açılan her hesaba ait kullanıcı, burayı kullanacaktır. Büyük
sistemlerde, bu kısım alt parçalara ayrılabilir. (home/ftpadm,
home/memurlar gibi)
/lib Kütüphane dosyası (kitaplıklar).
/mnt Geçici bağlanan dosya sistemleri. Sadece bu iş için
kullanıldığından sistem görevlisine zaman kazandırır. Red Hat Linux
altında /mnt/cdrom ve /mnt/floppy dizinleri bulunur
/proc Süreç kontrollerini ve diğer sistem bilgilerini tutan dosya
sistemi. Bu dosya sistemi aslında yer kaplamaz, tüm dosyalar çekirdeğin
bir uzantısı sayılabilir.
cpuinfo İşlemci modeli, tipi ve performansını bildirir.
devices Halihazırda çalışan çeirdek içinde desteği bulunan dosya sistemlerini listeler.
interrupts Hangi kesimlerin kullanımda olduğunu söyler.
iports Halen hangi giriş/çıkış iskelelerinin kullanıldığını belirtir.
kcore Sistem belleğinin görüntüsü.
/root Sistem görevlisinin ev dizini.Mümkünse bu dizini sistemdeki diğer
kullanıcıların görmeyeceği şekilde ayarlayın. Zaten normalde bu şekilde
ayarlıdır, siz yine de root kullanıcısının özel dosyalarını dışarıdan
görüleek şekilde dizin haklarını değiştirmeyin.
/sin Hayati sistem komutları. Sadece sistem görevlisinin ihtiyacı olan komutlar, /sbin veya /usr/sbin içinde bulunur.
/tmp Geçici dosyaların koyulduğu dizin. Belirli dizin aralıklarında temizlenmelidir.
/usr Diğer önemli sistem dosyalarını tutar. Bu bölüm genelde en
kalabalık dizindir, zira yeni kurulan tüm programlar buraya konur.
X11R6 X Window sistemi bilgileri tutulur.
doc Belge ve dökümanlar, genellikle FAQ dosyaları.
lib Bazı kütüphaneler.
man Klavuz dosyaları.
src Bazı kaynak dosyaları ve linux çekirdeğini oluşturan kodları (/usr/src/linux) içeren dizin.
sbin Kök dosya sisteminde yer alması gerekmeyen çalıştırılabilir sistem yöneticisi dosyaları.
/var Sğrekli değişen sistem bilgileri burada tutulur. İstisnalar dışında diğer makinelerle paylaştırılmaz.
log Sürekli değişen sistem bilgileri burada tutulur. İstisnalar dışında diğer makinelerle paylaştırılmaz.
preserve Sistemin göçmesinden sonra zarar görmesi mümkün dosyaların kaydedildiği yer.
spool Sonra işlenecek olan veriler buraya atılır (e-postalar gibi)
Eğer sistem yöneticisi iseniz (eğer buraya kadar sıkılmadan bu belgeyi
okuyup denediyseniz sistem yöneticisi olacaksınız demektir) düzenli
olarak dosya ve dizin yapısını kontrol etmelisiniz. Örneğin /tmp dizini
normal kullanıcıların kullanımına açık olduğu için çok kısa bir sürede
dolabilir. Burayı periyodik olarak silmek için
#find /tmp -atime +7 -exec rm -rf {} \;
komutunu kullanabilirsiniz. Bu komut /tmp dizinindeki dosyaları kontrol
edecek 7 günden daha eski dosyaları silecektir. Red-Hat Linux bu işlemi
sizin yerinize yapacaktır.
# du (Disk Usage) - du -k bulunulan dizin içerisinde ki dosyaların ne kadar yer kapladığını gösterir.
X Window Grafik Arabirimi
X Window 'un 386 ve yukarı tabanlı makineler için geliştirdiği sistemen
XFree86 adı verilir. Red Hat Linux altında XFree86 dosyası dağıtıma
eklenerek kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.
Red-Hat ve Mandrake Linux 'ta ntsysv komutu, açılışta çalıştırılacak
olan komutların bir listesini tutar. Aşağıda bu programların bir
listesi var.
atd: at komutu ile çalıştırılacak komutları denetler.
autofs: Dosya sistemlerini otomatik olarak bağlar ve belirli bir zaman geçtikten sonra otomatik ayırır.
crond: Belirli zamanlarda komut işletilmesini sağlar.
gpm: Fareyi kullanmak için gerekli yazılım.
httpd: Apache web sunucusunu çalıştırır.
inted: Pek çok internet servisinin çalışmasından sorumludur.
innd: Haber öbeği servisi verir.
kerneld: Modüllerin çekirdeğe otomatik olarak eklenip çıkartılmasını sağlar.
keytable: Seçilmiş bir klavye dağılımını yükler.
linuxconf: Linuxconf programının açılış ayarlarını yapar.
lpd: Yazıcıdan baskı almak için arkaplanda çalışan program.
named: Alan adı sunucusu
network: Tüm ağ konfigurasyonlarını başlangıçta ayarlar.
nfs: TCP/IP ağlar üzerinde dosya paylaşımı yapmak için kullanılan bir protokol
nfsfs: NFS 'i kullanabilmek için gerekli dosya sistemi.
pcmcia: Diz üstü makinelerde ethernet ve modem kartlarını tanıtmak için kullanılır.
portmap: RPC bağlantılarını denetler.
random: Rastgele sayı üreticidir, sistemin iç yapısında kullanım alanları bulunur.
routed: IP yönlendirici tablosunu ayarlar ve gerektiğinde günceller.
rusersd: Aynı ağ üzerinde yer alan kullanıcıların bilgilerini paylaştırır.
rwhod: Uzaktaki bir makinenin, yerel makinedeki kullanıcılar hakkında bilgilendirilmesini sağlar.
sendmail: e-posta göndermek ve almak için kullanılan program.
smb: Samba için kullanılan smbd ve nmbd programını başlatır.
snmpd: Ağ yönetimini daha basit kılmak için kullanılan protokol (simple network management protocol)
sound: Ses kartı için açılışta ayarlamaları yapar.
syslog: Sistem kayıtlarını tutmak için çalıştırılan program.
ypbind: NIS işlemci ve sunucu için kullanılır. NIS kullanmıyorsanız bu şıkkı işaretlemeyin.
Linux Dosya Sistemi Yapısı
Bu bölümde Linux 'un kulandığı dosya sistemi hakkında bilgi verilecektir.
Dosya sistemleri ve dizinler paylaşımlı olarak kullanılır. Birden fazla
kişisel bilgisayarın bağlandığı ağda, disk alanından yer kazanmak için
bir makine sunucu olarak tayin edilir. Ağ üzerindeki diğer makinelerde
sunucu üzerindeki diski paylaşır. Buna örnek olarak kullanıcı ev
dizinlerinin yer aldığı /home, çalıştırılabilir dosyaların bulunduğu
/usr, e-posta ve haber öbeği bilgilerinin bulunduğu /var/spool/mail ve
/var/spool/news dizinleri verilebilir.
Kök dizin (/), kendisine bağlı diğer tüm dizinleride içerdiğinden,
Linux dosya sisteminde önemli bir yere sahiptir. Linux açılırken önce
kök dizini /etc/fstab dosyasına uygun şekilde bağlanır. Diğer dosya
sistemlerinin onarımı ve kontrolü için gerekli olan fsck programı bu
dizinde bulunur. Benzer şekilde yedekleme için gerekli olan tar, zip,
compress, gibi arşiv programlarına da kök dizin altından erişebilir,
açılış esnasında belleğe yüklenen çekirdekde kök dizininde yer alır.
Bir programı yerine koymadan önce bazı dengelerin göz önünde
tutulmasında yarar var. Programlanan her yazılımı kök dizine
koyarsanız, bir süre sonra bu dosya sisteminin şiştiğini görürsünüz.
Linux kurarken, eğer birkaç dosya sistemi yaratmışsanız (/usr, /home
gibi) kök dizini başlangıçta küçük (300 Mb) tutmak, geliştirilen
programları daha önceden belirlenen başka bir dosya sistemi altına
koymak daha akıllıca olabilir. Bu yol, ağ üzerinden genellikle
paylaşımı mümkün olmayan kök dizinin her makinedeki sabit diske mümkün
olan en az yer işgal etmesini sağlar.
/bin Sistemin açılışı ve kontrolü için gerekli komutları içerir. Hem
kullanıcının, hem de sistem görevlisinin kullanabileceği dosyalar
buradadır. Sadece root kullanıcının ihtiyaç duyacağı init, getty gibi
programlar /sbin veya /usr/sbin 'de yer alır. Bu dizinde bulunan
dosyalara örnek olarak cat,chgrp,chown,date,
dd,df,ln,mkdri,mount,ps,rm,sh,su,sync ve umount'u sayabiliriz.
/dev G/Ç dosyaları, Linux çekirdeğinde desteklenen her aygıta karşılık
gelen dosya ethernet kartı hariç /dev dizini altında bulunur. /dev
dizininde, sisteminizde bulunsun ya da bulunmasın her aygıt için bir
giriş (düğüm) vardır.
/etc Sistem ayar (yapılandırma) dosyaları bulunur. Bu dizinde çalıştırabilir dosyalar bulunmamalıdır.
rc.d Bu dizinin içinde, init sürecinin başvurduğu yapılandırma dosyaları vardır.
passwd Kullanıcı şifre veritabanı.
shadow Kullanıcı şifrelerinin encrypt (şifrelenmiş) hali
fstab Linux 'un açılışı esnasında bağlanacak dosya sistemleri burada listelenir.
group passwd 'e benzer şekilde kullanıcıların gruplarını tutar.
inittab init daemon için yapılandırma dosyası
issue Kullanıcı sisteme girmeden hemen önce ekranına yazdırılması istenen mesaj burada tutulur.
motd Kullanıcı sisteme girdikten sonra ekranına yazdırılması istenen mesaj burada tutulur.
profile Kullanıcı sisteme girdiği zaman çalıştırılan dosya (csh ve sh türevi kabuklar için)
shells Sistemde kullanılabilecek kabuk isimleri burada tutulur.
login.access login komutu için yapılandırma dosyası. Sisteme girişi kullanıcı bazında sınırlamak için kullanılır.
/home Kullanıcılara ayrılmış dizin.Başka şekilde ayarlanmamış ise,
açılan her hesaba ait kullanıcı, burayı kullanacaktır. Büyük
sistemlerde, bu kısım alt parçalara ayrılabilir. (home/ftpadm,
home/memurlar gibi)
/lib Kütüphane dosyası (kitaplıklar).
/mnt Geçici bağlanan dosya sistemleri. Sadece bu iş için
kullanıldığından sistem görevlisine zaman kazandırır. Red Hat Linux
altında /mnt/cdrom ve /mnt/floppy dizinleri bulunur
/proc Süreç kontrollerini ve diğer sistem bilgilerini tutan dosya
sistemi. Bu dosya sistemi aslında yer kaplamaz, tüm dosyalar çekirdeğin
bir uzantısı sayılabilir.
cpuinfo İşlemci modeli, tipi ve performansını bildirir.
devices Halihazırda çalışan çeirdek içinde desteği bulunan dosya sistemlerini listeler.
interrupts Hangi kesimlerin kullanımda olduğunu söyler.
iports Halen hangi giriş/çıkış iskelelerinin kullanıldığını belirtir.
kcore Sistem belleğinin görüntüsü.
/root Sistem görevlisinin ev dizini.Mümkünse bu dizini sistemdeki diğer
kullanıcıların görmeyeceği şekilde ayarlayın. Zaten normalde bu şekilde
ayarlıdır, siz yine de root kullanıcısının özel dosyalarını dışarıdan
görüleek şekilde dizin haklarını değiştirmeyin.
/sin Hayati sistem komutları. Sadece sistem görevlisinin ihtiyacı olan komutlar, /sbin veya /usr/sbin içinde bulunur.
/tmp Geçici dosyaların koyulduğu dizin. Belirli dizin aralıklarında temizlenmelidir.
/usr Diğer önemli sistem dosyalarını tutar. Bu bölüm genelde en
kalabalık dizindir, zira yeni kurulan tüm programlar buraya konur.
X11R6 X Window sistemi bilgileri tutulur.
doc Belge ve dökümanlar, genellikle FAQ dosyaları.
lib Bazı kütüphaneler.
man Klavuz dosyaları.
src Bazı kaynak dosyaları ve linux çekirdeğini oluşturan kodları (/usr/src/linux) içeren dizin.
sbin Kök dosya sisteminde yer alması gerekmeyen çalıştırılabilir sistem yöneticisi dosyaları.
/var Sğrekli değişen sistem bilgileri burada tutulur. İstisnalar dışında diğer makinelerle paylaştırılmaz.
log Sürekli değişen sistem bilgileri burada tutulur. İstisnalar dışında diğer makinelerle paylaştırılmaz.
preserve Sistemin göçmesinden sonra zarar görmesi mümkün dosyaların kaydedildiği yer.
spool Sonra işlenecek olan veriler buraya atılır (e-postalar gibi)
Eğer sistem yöneticisi iseniz (eğer buraya kadar sıkılmadan bu belgeyi
okuyup denediyseniz sistem yöneticisi olacaksınız demektir) düzenli
olarak dosya ve dizin yapısını kontrol etmelisiniz. Örneğin /tmp dizini
normal kullanıcıların kullanımına açık olduğu için çok kısa bir sürede
dolabilir. Burayı periyodik olarak silmek için
#find /tmp -atime +7 -exec rm -rf {} \;
komutunu kullanabilirsiniz. Bu komut /tmp dizinindeki dosyaları kontrol
edecek 7 günden daha eski dosyaları silecektir. Red-Hat Linux bu işlemi
sizin yerinize yapacaktır.
# du (Disk Usage) - du -k bulunulan dizin içerisinde ki dosyaların ne kadar yer kapladığını gösterir.
X Window Grafik Arabirimi
X Window 'un 386 ve yukarı tabanlı makineler için geliştirdiği sistemen
XFree86 adı verilir. Red Hat Linux altında XFree86 dosyası dağıtıma
eklenerek kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.
Admin- site yöneticisi
-
Mesaj Sayısı : 846
Nerden : adana
İş/Hobiler : internet
Üye Puanı : 4
Forum Puanı : 116143
Kayıt tarihi : 23/03/08 -
Geri: Linux işletim sisteminin komutları , ipuçları
tarafından Admin Çarş. Mayıs 14 2008, 08:08
X Windows Sunucu Ayarları
X Window üzerinde rahatça çalışabilmek için en az 486 tabanlı bir
bilgisayar gereklidir. Tabii asıl itibariyle rahat çalışmak için en az
32 MB Ram ve Pentium 200 bilgisayara ihtiyacınız var diyo Görkem Çetin.
Ama bana soracak olarsanız X ortamında rahat çalışmak için en az evet
en az 128 Mb Ram 'iniz ve yine en az PII-233 (ve daha üstü) bir
bilgisayarınız olsun isterim.
XFree86, Red Hat tarafından dağıtılan paketlerin arasında yer alıyor.
Eğer sistemde hatalı bir X sunucu kurulu olduğunu düşünüyorsanız, doğru
sunucuya ait RPM paketini kurmanız gerekiyor. Diyelim ki S3 sunucuyu
kurmanız gerekiyor ve Red Hat Linux CD 'si sürücüye takılı durumda.
Bunun için Red Hat Linux CD 'sini CD sürücüye yerleştirin ve aşağıdaki
komutu verin: (artık aşağıdaki komutu ezberden bilmeniz gerekiyo tabii)
# mount /dev/cdrom
/mnt/cdrom/RPMS dizinine geçin ve S3 sunucusunu kurun.
#rpm -ivh XFree86-S3-3.1.2-1.i386.rpm
X Window Yapılandırması
X Window kurulumu ve yapılandırması çok basittir. Red Hat dağıtımı ile
gelen ayar programı Xconfigurator kolayca yönetebilen bir arayüze
sahiptir. Daha önce kurulum sırasında ekran kartını tanıtmamışsanız,
#SuperProbe
komutuyla ekran kartınızın infosunu alın. Daha sonra
# Xconfigurator
programını çalıştırın ve ekran kartı ile monitörün tanıtımını yapın.
X Window Komutları
Red Hat 'i kurarken, kurulum programı sizden X Window arayüzünün
başlangıçta otomatik açılışını kuruluşta aktif hale getirmediyseniz
$ startx
komutuyla X arayüzünü açabilirsiniz. X sunucuyu başlatmaya yarayan
startx komutu,ev dizinideki .xinitrc dosyasını arar. Bulamazsa sistemde
/usr/X11R6/lib/X11/xinit/dizini içinde yer alan xinitrc dosyasını okur.
Bu dosyanın içine X açıldığı zaman başlayacak olan programları
koyabilir, ekranın renk düzenlemesini yapabilirsiniz.
Masaüstünü Değiştirmek
Gnome 'un switchdesk özelliği yardımıyla halihazırdaki masaüstünden
çıkıp herhangi bir pencere denetleyicisine atlamak olasıdır. Bunu için
X ortamında konsola düşüp
# switchdesk
yazın.
Kullanıcı Bilgi Tabanı
Herhangi bir kullanıcının bilgisini değiştirmek için X Windows komut satırında
#userinfo
komutunu verin.
X Window ile Türkçe Karakterlerin Kullanımı
x arayüzündeyken konsola geçip "kikbd" komutunu çalıştırın. Daha sonra yapılandırmayı yapın.
Belirli Zamanlarda Komut İşletilmesi
/etc/crontab dosyası yardımıyla sistem üzerinde olmadığınız zamanlarda
Linux 'tan belirli bazı işleri yapmasını istemek mümkündür. crontab
yapılandırma dosyası /etc altında bulunur. Bir crontab dosyasında
toplam 6 alan bulunur. İlk beşi komutun ne zaman işletileceğini
gösterirken son kısımda bu saatler içinde çalıştırılacak komutları
gösterir.
Yazıcı Eklenmesi
İlk önce sistemimiz yazıcıyı görüyormu bunu anlayalım. konsoldayken aşağıdaki komutu yazın.
$ dmesg | grep lp
lp0 at 0x0380, (pollin)
çıktı bu şekilde ise sisteminizde bir yazıcı var demektir. Bu yazıcıyı tanıtmak için
# printtool
komutunu kullanın. Gelen ekrandan Add düğmesini tıklayın ve daha sonra yazıcınızı tanımlayın.
Local Printer : Bulunduğunuz makineye bağlı yazıcı.
Remote Unix (lpd) Queue : Ağ üzerinde başka bir UNIX makineye takılı yazıcı.
Lan Manager Printer (SMB) : SMB protokolünü kullanan Lan Manager yazıcısı.
Netware Printer (NCP) : Bir Novell Netware sistem üzerindeki yazıcı.
Linux altındaki yazıcı sistemini lpq programı kontrol eder. lpq
arkaplanda sürekli çalışıt. Linuxta belgeler komut satırından lpr
komutu yardımıyla yazdırılırç
#lpr -Plp dosya.txt
-P parametresinden hemen sonra gelen lp yazıcının adıdır. Eğer sadece
bir yazıcınız var ise -P paametresini kullanmayabilirsiniz.
# lpq -Pyazicim
komutu halihazırda yazıcı kuyruğuna iletilen tüm dosyaları ve durumları ekrana yollar.
Bir belgenin basımını durdurmak için job numarasını bilmeniz gerekiyor. Bunu yukardaki komuttan öğrenebilirsiniz. daha sonra
# lprm "job numarası"
yazarak durdurabilirsiniz.
Kerneld
Red-Hat Linux işletim sistemi kerneld adı verilen ve gerektiği zaman
bir modülü çekirdeğe ekleyip çıkartabilen bir programa sahiptir. X
Window altında çalışan kernelcfg programı, açılış esnasında hangi
modüllerin otomatik olarak yükleneceğini, bu modüller için hangi
parametrelerin verilmesi gerektiğini belirtir.
# kernelcfg
Herhangi bir modülü eklemek için "Add" tuşuna basın. Özellikle bir
ethernet kartını sistem açılırken tanıtmak için kernelcfg ' yi
kullanacaksınız.
Zaman Ayarlarının Yapılması
# timetool
Sistem zaman ayarlarını yapabilir.
X Window üzerinde rahatça çalışabilmek için en az 486 tabanlı bir
bilgisayar gereklidir. Tabii asıl itibariyle rahat çalışmak için en az
32 MB Ram ve Pentium 200 bilgisayara ihtiyacınız var diyo Görkem Çetin.
Ama bana soracak olarsanız X ortamında rahat çalışmak için en az evet
en az 128 Mb Ram 'iniz ve yine en az PII-233 (ve daha üstü) bir
bilgisayarınız olsun isterim.
XFree86, Red Hat tarafından dağıtılan paketlerin arasında yer alıyor.
Eğer sistemde hatalı bir X sunucu kurulu olduğunu düşünüyorsanız, doğru
sunucuya ait RPM paketini kurmanız gerekiyor. Diyelim ki S3 sunucuyu
kurmanız gerekiyor ve Red Hat Linux CD 'si sürücüye takılı durumda.
Bunun için Red Hat Linux CD 'sini CD sürücüye yerleştirin ve aşağıdaki
komutu verin: (artık aşağıdaki komutu ezberden bilmeniz gerekiyo tabii)
# mount /dev/cdrom
/mnt/cdrom/RPMS dizinine geçin ve S3 sunucusunu kurun.
#rpm -ivh XFree86-S3-3.1.2-1.i386.rpm
X Window Yapılandırması
X Window kurulumu ve yapılandırması çok basittir. Red Hat dağıtımı ile
gelen ayar programı Xconfigurator kolayca yönetebilen bir arayüze
sahiptir. Daha önce kurulum sırasında ekran kartını tanıtmamışsanız,
#SuperProbe
komutuyla ekran kartınızın infosunu alın. Daha sonra
# Xconfigurator
programını çalıştırın ve ekran kartı ile monitörün tanıtımını yapın.
X Window Komutları
Red Hat 'i kurarken, kurulum programı sizden X Window arayüzünün
başlangıçta otomatik açılışını kuruluşta aktif hale getirmediyseniz
$ startx
komutuyla X arayüzünü açabilirsiniz. X sunucuyu başlatmaya yarayan
startx komutu,ev dizinideki .xinitrc dosyasını arar. Bulamazsa sistemde
/usr/X11R6/lib/X11/xinit/dizini içinde yer alan xinitrc dosyasını okur.
Bu dosyanın içine X açıldığı zaman başlayacak olan programları
koyabilir, ekranın renk düzenlemesini yapabilirsiniz.
Masaüstünü Değiştirmek
Gnome 'un switchdesk özelliği yardımıyla halihazırdaki masaüstünden
çıkıp herhangi bir pencere denetleyicisine atlamak olasıdır. Bunu için
X ortamında konsola düşüp
# switchdesk
yazın.
Kullanıcı Bilgi Tabanı
Herhangi bir kullanıcının bilgisini değiştirmek için X Windows komut satırında
#userinfo
komutunu verin.
X Window ile Türkçe Karakterlerin Kullanımı
x arayüzündeyken konsola geçip "kikbd" komutunu çalıştırın. Daha sonra yapılandırmayı yapın.
Belirli Zamanlarda Komut İşletilmesi
/etc/crontab dosyası yardımıyla sistem üzerinde olmadığınız zamanlarda
Linux 'tan belirli bazı işleri yapmasını istemek mümkündür. crontab
yapılandırma dosyası /etc altında bulunur. Bir crontab dosyasında
toplam 6 alan bulunur. İlk beşi komutun ne zaman işletileceğini
gösterirken son kısımda bu saatler içinde çalıştırılacak komutları
gösterir.
Yazıcı Eklenmesi
İlk önce sistemimiz yazıcıyı görüyormu bunu anlayalım. konsoldayken aşağıdaki komutu yazın.
$ dmesg | grep lp
lp0 at 0x0380, (pollin)
çıktı bu şekilde ise sisteminizde bir yazıcı var demektir. Bu yazıcıyı tanıtmak için
# printtool
komutunu kullanın. Gelen ekrandan Add düğmesini tıklayın ve daha sonra yazıcınızı tanımlayın.
Local Printer : Bulunduğunuz makineye bağlı yazıcı.
Remote Unix (lpd) Queue : Ağ üzerinde başka bir UNIX makineye takılı yazıcı.
Lan Manager Printer (SMB) : SMB protokolünü kullanan Lan Manager yazıcısı.
Netware Printer (NCP) : Bir Novell Netware sistem üzerindeki yazıcı.
Linux altındaki yazıcı sistemini lpq programı kontrol eder. lpq
arkaplanda sürekli çalışıt. Linuxta belgeler komut satırından lpr
komutu yardımıyla yazdırılırç
#lpr -Plp dosya.txt
-P parametresinden hemen sonra gelen lp yazıcının adıdır. Eğer sadece
bir yazıcınız var ise -P paametresini kullanmayabilirsiniz.
# lpq -Pyazicim
komutu halihazırda yazıcı kuyruğuna iletilen tüm dosyaları ve durumları ekrana yollar.
Bir belgenin basımını durdurmak için job numarasını bilmeniz gerekiyor. Bunu yukardaki komuttan öğrenebilirsiniz. daha sonra
# lprm "job numarası"
yazarak durdurabilirsiniz.
Kerneld
Red-Hat Linux işletim sistemi kerneld adı verilen ve gerektiği zaman
bir modülü çekirdeğe ekleyip çıkartabilen bir programa sahiptir. X
Window altında çalışan kernelcfg programı, açılış esnasında hangi
modüllerin otomatik olarak yükleneceğini, bu modüller için hangi
parametrelerin verilmesi gerektiğini belirtir.
# kernelcfg
Herhangi bir modülü eklemek için "Add" tuşuna basın. Özellikle bir
ethernet kartını sistem açılırken tanıtmak için kernelcfg ' yi
kullanacaksınız.
Zaman Ayarlarının Yapılması
# timetool
Sistem zaman ayarlarını yapabilir.
Admin- site yöneticisi
-
Mesaj Sayısı : 846
Nerden : adana
İş/Hobiler : internet
Üye Puanı : 4
Forum Puanı : 116143
Kayıt tarihi : 23/03/08 -
Geri: Linux işletim sisteminin komutları , ipuçları
tarafından Admin Çarş. Mayıs 14 2008, 08:09
Ses Kartı
Ses kartını tanıtmak için
# sndconfig
komutunu kullanabilirsiniz. Bu program ses kartınızı otomatik olarak
bulup çalıştıracak ve size örnek bir ses sunarak ses kartının
çalıştığını gösterecektir. Eğer ses kartınız otomatik olarak
tanınmadıysa çekirdeği yeniden derlemeniz gerekecektir.
BASH KABUĞU
UNIX için geliştirilen en önemli ve en çok kullanılan kabukların
başında tcsh, bash (Bourne Again Shell) ve ksh (Korn Shell) gelir.
Komut satırında iken
#csh
#ksh
#tcsh
#bash
yazarak kabuğu değiştirebilirsiniz.
Takma Adlar (ailas)
alias komutu ile bir komut veya komut kümesinin yerine bir isim tahsis
edilebilir. İşleyişi bir makroya benzeyen bu komut yardımıyla uzun
komutlar, daha kısa komutlarla tanımlanabilir. Bir alias komutu,
anahtar kelimeyle başlar, ardından bir eşittir (=) karakteri ve yerine
kullanılacağı komut yazılır. Arada boşluk bırakılmaz.
cp,mv,rm komutlarının yeniden düzenlenmesiyle daha güvenli bir sisteme
sahip olabilirsiniz. Bir takma adı /etc/profile 'a yerleştiriseniz,
açılışta otomatik olarak devreye sokacaktır.
alias yedek="cd /var/log;tar -zcvf yedek.tgz debug message; cd -"
Özel Kabuk Tanımları
Bazı özellikleriyle bash, benzeri kabuklar arasından kolayca sıyrılır.
Bunlardan birisi de tanımlardır. Tanımlamalar set komutu yardımıyla
yapılır.
$ set -o tanım
$ set +o tanım #tanımı kaldırır
noclobber : Bu tanımın seçili kılınmasından sonra, bir komutun çıktısı
bir dosyaya gönderildiğinde, dosyanın içeriği değişmez. Bu tanım
sayesinde kazara bir dosyanın üzerine başka bilgilerin yazılması
önlenebilir.
ignoreeof : ignoreeof yardımıyla sistemden anında çıkman mümkün olduğu için kullanışlı bir tanımdır.
$ set -o ignoreeof
$
Use "logout" to leave the shell.
HISTFILE : Kullanıcı sisteme girdikten sonra yazdığı tüm komutlar bir
dosyada tutulur. Komutların tutulduğu dosya adı, HISTFILE değişkeninde
gizlidir. Sisteme girerken bu değişken üzerinde oynayarak yazılan
komutları bir başka dosyada saklayabilirsiniz.
$ echo $HISTFILE
/home/burhan/.bash_history
$ HISTFILE="/home/burhan/.komutlar"
$ echo $HISTFILE
/home/burhan/.komutlar
PATH : PATH değişkeninde bir komut yazıldığı anda sistem tarafından
aranacak olan dizin listesi görüntülenir. Örnek olarak who komutu
/usr/bin dizini altındadır ve bu bilgi PATH değikeninde saklıdır.
$echo $PATH
$echo PATH=$PATH:/usr/net:~/bin
SHELL : O an kullanılan kabuğun adını, bulunduğu dizin adıyla birlikte
verir. Kabuk programları genellikle /bin dizini altında tutulurlar. Her
kabuğun tam yolu sistemdeki /etc/shells dosyasında bulunmalıdır.
$ echo $SHELL
/bin/bash
HOME : Kullanıcının ev dizinini gösteren dizni ekrana yansıtır. Her
kullanıcının ev dizini, sistemde hesap açılırken sistem görevlisi
tarafından belirlenir.
$ echo $HOME
/home/burhan
LOGNAME : Sisemdeki kullanıcı hesabının ismini tutar. Her kullanıcı için farklı bir değerde olur.
$ echo $LOGNAME
burhan
TERM : Kullanıcının halen üzerinde çalıştığı terminal tipini
görüntüler. Vi ile pico gibi editörler çalıştırıldıkları anda TERM
çevresel değişkenine bakarlar. Bu sayede ekran ile ilgili bilgileri
önceden düzenleyebilirler.
$echo TERM
linux
$ export TERM=vt100
$ echo $TERM
vt100
Kabuk Komutları
Kabuk Komutları
$echo $shell - Hangi kabukta çalıştığını gösterir.
$cat /etc/shells - Kullanılabilecek kabukları gösterir.
$rm . & - Çalışılan uygulamayı arka plan atma (&)
$ps - Arkaplanda çalışan programların listesi.
$Ctrl+Z - Klavyeden girilen komutu kesm e
$fg - & ile arkaplanda çalıştırılan işlemi öne alma
$bg - Arkaya alma
$jobs - Arka planda çalıştırılan işleri görme.
#kill - Çalışan programları durdurma.
Ses kartını tanıtmak için
# sndconfig
komutunu kullanabilirsiniz. Bu program ses kartınızı otomatik olarak
bulup çalıştıracak ve size örnek bir ses sunarak ses kartının
çalıştığını gösterecektir. Eğer ses kartınız otomatik olarak
tanınmadıysa çekirdeği yeniden derlemeniz gerekecektir.
BASH KABUĞU
UNIX için geliştirilen en önemli ve en çok kullanılan kabukların
başında tcsh, bash (Bourne Again Shell) ve ksh (Korn Shell) gelir.
Komut satırında iken
#csh
#ksh
#tcsh
#bash
yazarak kabuğu değiştirebilirsiniz.
Takma Adlar (ailas)
alias komutu ile bir komut veya komut kümesinin yerine bir isim tahsis
edilebilir. İşleyişi bir makroya benzeyen bu komut yardımıyla uzun
komutlar, daha kısa komutlarla tanımlanabilir. Bir alias komutu,
anahtar kelimeyle başlar, ardından bir eşittir (=) karakteri ve yerine
kullanılacağı komut yazılır. Arada boşluk bırakılmaz.
cp,mv,rm komutlarının yeniden düzenlenmesiyle daha güvenli bir sisteme
sahip olabilirsiniz. Bir takma adı /etc/profile 'a yerleştiriseniz,
açılışta otomatik olarak devreye sokacaktır.
alias yedek="cd /var/log;tar -zcvf yedek.tgz debug message; cd -"
Özel Kabuk Tanımları
Bazı özellikleriyle bash, benzeri kabuklar arasından kolayca sıyrılır.
Bunlardan birisi de tanımlardır. Tanımlamalar set komutu yardımıyla
yapılır.
$ set -o tanım
$ set +o tanım #tanımı kaldırır
noclobber : Bu tanımın seçili kılınmasından sonra, bir komutun çıktısı
bir dosyaya gönderildiğinde, dosyanın içeriği değişmez. Bu tanım
sayesinde kazara bir dosyanın üzerine başka bilgilerin yazılması
önlenebilir.
ignoreeof : ignoreeof yardımıyla sistemden anında çıkman mümkün olduğu için kullanışlı bir tanımdır.
$ set -o ignoreeof
$
Use "logout" to leave the shell.
HISTFILE : Kullanıcı sisteme girdikten sonra yazdığı tüm komutlar bir
dosyada tutulur. Komutların tutulduğu dosya adı, HISTFILE değişkeninde
gizlidir. Sisteme girerken bu değişken üzerinde oynayarak yazılan
komutları bir başka dosyada saklayabilirsiniz.
$ echo $HISTFILE
/home/burhan/.bash_history
$ HISTFILE="/home/burhan/.komutlar"
$ echo $HISTFILE
/home/burhan/.komutlar
PATH : PATH değişkeninde bir komut yazıldığı anda sistem tarafından
aranacak olan dizin listesi görüntülenir. Örnek olarak who komutu
/usr/bin dizini altındadır ve bu bilgi PATH değikeninde saklıdır.
$echo $PATH
$echo PATH=$PATH:/usr/net:~/bin
SHELL : O an kullanılan kabuğun adını, bulunduğu dizin adıyla birlikte
verir. Kabuk programları genellikle /bin dizini altında tutulurlar. Her
kabuğun tam yolu sistemdeki /etc/shells dosyasında bulunmalıdır.
$ echo $SHELL
/bin/bash
HOME : Kullanıcının ev dizinini gösteren dizni ekrana yansıtır. Her
kullanıcının ev dizini, sistemde hesap açılırken sistem görevlisi
tarafından belirlenir.
$ echo $HOME
/home/burhan
LOGNAME : Sisemdeki kullanıcı hesabının ismini tutar. Her kullanıcı için farklı bir değerde olur.
$ echo $LOGNAME
burhan
TERM : Kullanıcının halen üzerinde çalıştığı terminal tipini
görüntüler. Vi ile pico gibi editörler çalıştırıldıkları anda TERM
çevresel değişkenine bakarlar. Bu sayede ekran ile ilgili bilgileri
önceden düzenleyebilirler.
$echo TERM
linux
$ export TERM=vt100
$ echo $TERM
vt100
Kabuk Komutları
Kabuk Komutları
$echo $shell - Hangi kabukta çalıştığını gösterir.
$cat /etc/shells - Kullanılabilecek kabukları gösterir.
$rm . & - Çalışılan uygulamayı arka plan atma (&)
$ps - Arkaplanda çalışan programların listesi.
$Ctrl+Z - Klavyeden girilen komutu kesm e
$fg - & ile arkaplanda çalıştırılan işlemi öne alma
$bg - Arkaya alma
$jobs - Arka planda çalıştırılan işleri görme.
#kill - Çalışan programları durdurma.
Admin- site yöneticisi
-
Mesaj Sayısı : 846
Nerden : adana
İş/Hobiler : internet
Üye Puanı : 4
Forum Puanı : 116143
Kayıt tarihi : 23/03/08 -
Similar topics1 sayfadaki 1 sayfası
Bu forumun müsaadesi var:
Bu forumdaki mesajlara cevap veremezsiniz